Cách dùng đúng các thực phẩm bổ sung cho người già để tránh tác hại

Sức đề kháng và sức khỏe của người già thường ngày càng suy yếu và cần phải được chăm sóc đặc biệt. Các loại thuốc bổ thường chứa các vitamin, khoáng chất, axit amin và các hợp chất đơn giản được tạo thành trong quá trình chuyển hóa các chất đạm. Chúng có tác dụng làm trẻ hóa tế bào, tăng cường khả năng hấp thụ dưỡng chất từ thức ăn, bảo vệ xương khớp, ngăn chặn loãng xương và giảm nguy cơ gãy xương...

Khi tuổi tác gia tăng, cơ thể trải qua nhiều thay đổi như giảm khối cơ, giảm sự tiết axit dạ dày, và da trở nên khô và mỏng hơn. Những biến đổi này ảnh hưởng đến quá trình hấp thu chất dinh dưỡng, bao gồm việc giảm tiết axit dạ dày làm giảm khả năng hấp thu các vitamin và khoáng chất như vitamin B12, sắt, canxi và magiê. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng ở người cao tuổi, quá trình hấp thu vitamin qua màng ruột giảm đi, và quá trình chuyển hóa vitamin cũng thay đổi.

Mặc dù nhu cầu năng lượng giảm ở người cao tuổi, nhưng vấn đề về hấp thu dinh dưỡng do sự lão hóa của các cơ quan tiêu hóa yêu cầu mức độ bổ sung dinh dưỡng cao hơn. Vì vậy, ngoài việc duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối với rau củ quả, thịt và hải sản, việc bổ sung vitamin cho người cao tuổi trở nên cần thiết trong một số trường hợp. Tuy nhiên việc bổ sung các sản phẩm thực phẩm chức năng và thuốc bổ cho người già cũng cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản để tránh những tác hại không mong muốn. 

Chỉ bổ sung khi cần thiết

Nên bổ sung vitamin khi chế độ dinh dưỡng không cung cấp đầy đủ dinh dưỡng hoặc khi có các dấu hiệu của việc hấp thu dinh dưỡng không đủ, như mất cảm giác ngon miệng, suy nhược cơ thể...

Lựa chọn vitamin phù hợp

Chọn loại vitamin bổ sung phù hợp với độ tuổi, trọng lượng cơ thể và thời gian sử dụng một cách hợp lý. Việc này đảm bảo rằng mức độ bổ sung đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cụ thể của mỗi người.

Không tự ý sử dụng

Không nên tự ý sử dụng bất kỳ loại sản phẩm thực phẩm bổ sung nào cho người già hoặc thực phẩm chức năng nào mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Việc tự ý bổ sung vitamin có thể gây ra tương tác không mong muốn với các loại thực phẩm hoặc thuốc khác đang sử dụng. Ví dụ: Aspirin, warfarin, sâm (ginseng) và vitamin E đều có tác dụng chống đông máu, nên việc sử dụng chúng cùng lúc có thể tăng nguy cơ chảy máu dạ dày.

Lựa chọn sản phẩm bổ sung cho người già đúng cách

Khi lựa chọn sản phẩm bổ sung cho người già, điều quan trọng là phải tùy thuộc vào nhu cầu dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người. 

Sản phẩm chống ôxy hóa: Thuốc bổ chống ôxy hóa được sử dụng nhằm tăng cường tuổi thọ của tế bào và phòng ngừa các bệnh lý phổ biến ở người già như bệnh tim mạch, cao huyết áp, nhiễm trùng và các vấn đề về thị giác. Thành phần của loại thuốc này bao gồm 4 chất chính:

Beta caroten (tiền vitamin A) 5000 UI: Beta caroten có vai trò quan trọng trong việc tăng trưởng và tái tạo tế bào, củng cố hệ miễn dịch của cơ thể, bảo vệ niêm mạc và ngăn chặn quá trình lão hóa. Nó cũng có khả năng ngăn chặn sự phát triển của ung thư, giảm tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch và ngăn chặn sự thoái hóa của đục thủy tinh thể.

Selenium: Selenium hoạt động như một chất xúc tác, kích hoạt vitamin E và ngăn chặn sự hình thành của các gốc tự do thứ cấp.

Vitamin E 400 UI: Vitamin E là một chất dinh dưỡng thiết yếu, giúp ngăn chặn bệnh lý mãn tính như ung thư, bệnh tim mạch và thoái hóa thần kinh. Tuy nhiên, nếu sử dụng liều lượng cao có thể dẫn đến thiếu hụt vitamin A hoặc gây khó khăn trong việc hấp thu vitamin D.

Vitamin C 500 mg: Vitamin C có tác dụng chống lão hóa, ngăn chặn vi khuẩn gây nhiễm trùng, giảm phản ứng dị ứng và hỗ trợ cơ thể hấp thu các chất vi lượng quan trọng. Tuy nhiên, sử dụng quá liều (trên 500 mg/ngày) có thể gây viêm loét dạ dày, ruột, viêm bàng quang hoặc viêm ống tiết niệu.

Các acid amin: Các acid amin là nhóm chất cần thiết cho cơ thể, bao gồm 8 acid amin thiết yếu mà cơ thể không tự sản xuất được, bao gồm leucin, isoleucin, methionin, phenylmethionin, thionin, tryptophan, valin và lysine.

Sản phẩm bổ sung chứa acid amin được sử dụng để bổ sung các acid amin thiết yếu mà cơ thể có thể thiếu hụt. Đặc biệt, lysine thường được bổ sung vào nhiều loại thuốc bổ vì nó không chỉ cung cấp chất dinh dưỡng mà còn tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa trong cơ thể, giúp cải thiện tình trạng suy nhược. Thiếu hụt lysine có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau như chán ăn và rối loạn chuyển hóa chất béo, dẫn đến sự yếu cơ.

3B: Thuốc bổ 3B thường được sử dụng bởi người cao tuổi để giảm đau thần kinh, cơ bắp, đau khớp và suy dinh dưỡng. Liều lượng phối hợp thường chứa 123 - 250 mg vitamin B1, 125 - 250 mg vitamin B6 và 1.000 mg vitamin B12 trong mỗi viên. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc bổ 3B này, cần chú ý việc sử dụng liều cao hoặc kéo dài của vitamin B1 có thể gây ra bệnh Pellagra (do thiếu vitamin PP), viêm miệng (do thiếu vitamin B2) hoặc các phản ứng dị ứng khác.

Sử dụng liều lượng cao của vitamin B6 (khoảng 1 g/ngày) trong thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng thừa vitamin B6, gây ra viêm dây thần kinh, suy giảm trí nhớ và giảm tiết prolactin. Sử dụng liều lượng cao và liên tục của vitamin B12 có thể dẫn đến sự tích tụ ở gan, gây ra các triệu chứng thừa cobalt, tăng huyết áp và tăng sản xuất hồng cầu quá mức.

Sản phẩm đa vitamin: Sản phẩm đa vitamin thường được sử dụng để bổ sung nhiều loại vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Tuy nhiên, ít người biết rằng việc sử dụng thuốc đa vitamin trong thời gian dài có thể gây ra các phản ứng phụ do thừa một số loại vitamin. Khi sử dụng lâu dài và với liều lượng cao, cần chú ý sử dụng quá liều của vitamin E có thể gây ra tình trạng thiếu hụt vitamin A hoặc làm giảm hấp thu của vitamin K. Thừa vitamin D có thể gây ra tăng huyết canxi, canxi hóa mô mềm và sự suy giảm chức năng thận. Thừa vitamin A có thể gây ra những triệu chứng như đau đầu, áp lực nội sọ tăng cao, viêm da và thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Bổ sung sản phẩm đa khoáng chất: Một loại sản phẩm bổ sung đa vitamin đòi hỏi sự chú ý đặc biệt. Nếu thừa cobalt có thể dẫn đến nguy cơ rối loạn tuyến giáp và tim; thừa chất sắt có thể gây ra tình trạng ngộ độc, viêm dạ dày ruột cấp, tiêu chảy và phân đen; thừa iốt (nhiều hơn 6 mg/ngày) có thể ức chế hoạt động của tuyến giáp và gây ra nhược giáp; thừa kẽm có thể cản trở quá trình hấp thu và sử dụng của đồng và sắt; thừa molypden có thể tăng đào thải chất đồng từ cơ thể.

Sản phẩm bổ sung chống loãng xương: Người cao tuổi thường gặp phải tình trạng xương xốp, dễ gãy, thậm chí một trượt ngã nhẹ cũng có thể gây ra gãy xương. Trong nhóm này thường kết hợp giữa canxi và vitamin D. Tuy nhiên, sử dụng lạm dụng có thể dẫn đến các vấn đề tăng canxi máu, vôi hóa mô mềm, xương hóa sụn và suy thận.

Sản phẩm bổ trợ tiêu hóa: Loại sản phẩm bổ sung này thường chứa các enzym giúp tiêu hóa thức ăn như amylase, lipase, protease hoặc kết hợp với enzym tuyến tuỵ, chiết xuất từ mật bò và các chất chống đầy hơi như dimethicone.

Cùng với sự tăng lên về tuổi tác, cơ thể con người có nhiều thay đổi về mặt sinh lý cũng như bệnh lý. Ở người cao tuổi thay đổi sinh lý chính là sự lão hóa của các cơ quan trong cơ thể. Quy luật lão hóa ở tuổi già diễn ra không đồng bộ và đồng tuổi dẫn đến sự khó khăn cho việc sử dụng sản phẩm bổ sung ở người cao tuổi. Các tổn thương mãn tính từ những quá trình bệnh lý kéo dài suốt cả cuộc đời là nguyên nhân làm thay đổi đáp ứng của thuốc ở độ tuổi này. Vì vậy, trước khi bắt đầu sử dụng bất kỳ loại thuốc bổ nào, người già nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo rằng  lựa chọn sản phẩm đúng nhu cầu dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe cụ thể.