Kiểm toán Nhà nước cảnh báo loạt ngân hàng vượt trần tín dụng, đầu tư tài chính không hiệu quả

Mới đây, Kiểm toán Nhà nước đã có báo cáo tổng hợp trình Quốc hội về kết quả kiểm toán BCTC, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2021 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và 5 tổ chức tài chính, ngân hàng, bảo hiểm.

Ngân hàng vượt trần tín dụng gấp 6 lần cho phép

Báo cáo cho biết trong năm 2021, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện nhiều giải pháp điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, góp phần kiểm soát lạm phát ở mức 1,84%, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối. Các ngân hàng được kiểm toán đảm bảo các chỉ tiêu an toàn trong hoạt động, kinh doanh có lãi, tỷ lệ nợ xấu nội bảng dưới 3% tổng dư nợ.

Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cho biết hoạt động quản lý và cấp tín dụng trong năm 2021 cũng có nhiều tồn tại cần khắc phục.

Kiểm toán Nhà nước chỉ ra rằng với mức tăng tưởng tín dụng chung của nền kinh tế là 13,61%, tăng trưởng tín dụng đối với hầu hết lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro đều cao hơn mức tăng trưởng chung. Cụ thể, lĩnh vực bất động sản 15,37%, lĩnh vực chứng khoán 23,85%, lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp 17,65%.

Tỷ lệ dư nợ tín dụng nền kinh tế so với GDP ở mức cao (năm 2020 là 114,3%; năm 2021 là 113,2%).Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ này của Việt Nam thuộc nhóm cao nhất thế giới, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong việc kiểm soát dòng tiền tín dụng vào các lĩnh vực rủi ro.

Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước cũng chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định cụ thể việc điều hành, kiểm soát chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng chung và chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng riêng đối với từng tổ chức tín dụng. Kết quả là một số tổ chức tín dụng ghi nhận tăng trưởng tín dụng vượt trần cho phép.

Trong đó, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra Ngân hàng TMCP Bản Việt (Vietcapital Bank - BVB) được giao tăng trưởng tín dụng 13,48% nhưng tăng trưởng thực tế lại lên tới 15,67%. Tương tự, Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB) đã ghi nhận tăng trưởng tín dụng vượt trần cho phép tại các thời điểm cuối tháng 7-10/2021.

Thậm chí, có ngân hàng chỉ được cấp room tín dụng 5,5% nhưng tăng trưởng cả năm 2021 lại lên tới 31,82%, gấp 6 lần mức trần cho phép.

Đối với các tổ chức tài chính khác, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra một số đơn vị đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp. Trong đó, có trường hợp công ty chứng khoán thành viên của một ngân hàng thương mại quốc doanh đầu tư trên 40 tỷ đồng vào 2 công ty ngoài ngành, từ năm 2014 nhưng đến nay chưa được chia cổ tức và cũng chưa thoái vốn thành công.

Tương tự, Ngân hàng TMCP Quân đội (MB - MBB) có số dư đầu tư trái phiếu vào Công ty Tài chính TNHH MTV Công nghiệp tàu thủy đến cuối năm 2021 là 50 tỷ đồng, nhưng phải trích lập dự phòng 100%; đầu tư 33,96 tỷ đồng vào Công ty CP Bảo hiểm AAA từ năm 2005 (chiếm 3,52% vốn góp) nhưng công ty bảo hiểm này hoạt động không hiệu quả từ năm 2009, lỗ lũy kế đến cuối năm 2021 là 776 tỷ đồng.

Cơ quan kiểm toán cũng chỉ ra một số đơn vị được kiểm toán còn nợ tồn đọng chưa được xử lý dứt điểm; một số ngân hàng hạch toán doanh thu, thu nhập, chi phí chưa đúng quy định; chưa kê khai nộp thuế đối với thu nhập từ hoạt động cung ứng dịch vụ thư tín dụng theo quy định…

Ngân hàng Chính sách chậm làm hồ sơ, thủ tục đề nghị miễn tiền thuê đất dẫn đến phát sinh số tiền thuê đất phải nộp 31,1 tỷ đồng.

Một số ngân hàng phân loại nợ chưa phù hợp, trích lập dự phòng rủi ro tín dụng chưa chính xác, còn sai sót về trình tự, thủ tục cho vay.

Ngân hàng Chính sách còn nhiều trường hợp cho vay vượt hạn mức, cho vay đối tượng không phù hợp với tiêu chí của chương trình... dẫn đến xác định số tiền cấp bù chênh lệch lãi suất và phí quản lý từ Ngân sách Nhà nước tăng thêm 0,97 tỷ đồng; có 478 khách hàng còn dư nợ chương trình cho vay Nhà ở xã hội nhưng chưa gửi đủ tiền tiết kiệm hàng tháng tại hệ thống Ngân hàng Chính sách theo quy định.

Nợ xấu nhiều ngân hàng vượt mức 3%

Kiểm toán Nhà nước cũng đã thực hiện kểm toán Chuyên đề việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020.

Kết quả thực hiện Đề án cho thấy hoạt động của hệ thống ngân hàng cơ bản được kiểm soát an toàn; năng lực tài chính, quản trị điều hành của các tổ chức tín dụng được nâng cao, tiệm cận thông lệ quốc tế; từng bước xử lý và xóa bỏ tình trạng đầu tư, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng có liên quan; mô hình kinh doanh chuyển dịch dần từ lệ thuộc hoạt động tín dụng sang mô hình kinh doanh đa dịch vụ...

Tuy nhiên, việc phê duyệt, ban hành Đề án, phương án cơ cấu lại còn chậm, một số tổ chức tín dụng chưa có giải pháp, lộ trình cụ thể để thực hiện một số mục tiêu đề ra tại phương án cơ cấu lại. Ngân hàng Nhà nước cũng chưa thực hiện thanh tra chuyên đề việc thực hiện phương án cơ cấu lại đối với các tổ chức tín dụng.

Nhiều tổ chức tín dụng xác định tỷ lệ nợ xấu không đúng hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước, không tính toán đầy đủ các khoản nợ tiềm ẩn thành nợ xấu (nợ cơ cấu, trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn nợ xấu, các khoản phải thu khó đòi, lãi dự thu phải thoái nhưng chưa thoái…)

Nếu tính toán, xác định lại, một số tổ chức tín dụng không đạt được mục tiêu về kiểm soát tỷ lệ nợ xấu dưới 3%.Theo báo cáo từ một số ngân hàng mà cơ quan Kiểm toán Nhà nước nêu, có những đơn vị nợ xấu ở mức 3,7% - 8,6% - 8,41% - 8,5%, cá biệt có ngân hàng nợ xấu lên tới 13,4%.