Việt Nam có "kho báu" chứa thứ thế giới săn lùng: Thách thức vị thế độc tôn toàn cầu, loạt siêu cường tìm đến

Theo dữ liệu của Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Việt Nam hiện đang đứng thứ 2 thế giới về trữ lượng đất hiếm. Đây là loại khoáng sản chiến lược, được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực công nghệ kỹ thuật cao, thậm chí là nhân tố quan trọng trong tiến trình phát triển công nghiệp ở nhiều nước tiên tiến trên toàn cầu.

Cả Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và các cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới đều muốn được sở hữu đất hiếm.

Việt Nam nắm trong tay "cả một kho báu"

Theo Argus Media, với trữ lượng đất hiếm có thể khai thác lên tới 22 triệu tấn, chỉ sau Trung Quốc (44 triệu tấn), Việt Nam đang nắm trong tay cả một "kho báu". Cũng chính vì lý do này, vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu ngày càng quan trọng.

Việt Nam đang khẳng định vị trí trọng yếu của mình về tài nguyên đất hiếm và "đóng vai trò then chốt trong việc mở rộng chuỗi cung ứng toàn cầu ra bên ngoài Trung Quốc", trong bối cảnh nhu cầu đối với loại khoáng sản này đang tăng lên.

"Trữ lượng đất hiếm của Việt Nam không hề nhỏ, có nhiều cơ hội và tiềm năng xuất khẩu" - Hãng tin Sputnik (Nga) dẫn lời chuyên gia nhận định.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, trữ lượng đất hiếm ở Việt Nam tập trung ở vùng Tây Bắc. Các mỏ đất hiếm gốc tập trung ở Lai Châu, Lào Cai hay Yên Bái. Mỏ đất hiếm lớn nhất nằm ở Bắc Nậm Xe (Lai Châu). Ngoài ra, một số quặng đất (sa khoáng) hiếm nhỏ nằm rải rác khu vực ven biển từ Quảng Ninh đến Vũng Tàu.

Phá vỡ thế "độc tôn đất hiếm"

Theo nhà phân tích Nicholas Basan trên tạp chí Diplomat, mặc dù hiện nay, các nguồn lực hỗ trợ ngành công nghiệp khai khoáng đất hiếm ở Việt Nam có những hạn chế nhất định nhưng quốc gia Đông Nam Á vẫn là yếu tố tiềm năng giúp mở rộng nguồn cung đất hiếm toàn cầu ở thời điểm hiện tại, phá vỡ thế độc quyền cung ứng trước nay do Trung Quốc nắm giữ.

Ngoài trữ lượng đất hiếm đang sở hữu, Việt Nam còn có cơ sở nguồn lực, nhân lực cần thiết để thiết lập ngành công nghiệp chế biến hạ nguồn tích hợp đối với nguyên liệu quan trọng này.

Trong những năm qua, chính phủ Việt Nam cũng đã có chiến lược, chính sách ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu khoa học về công nghệ đất hiếm, bởi công nghệ đất hiếm vốn rất phức tạp và hầu như không được chuyển giao trên thế giới.

Chính phủ Việt Nam xác định đầu tư cho nghiên cứu khoa học để làm chủ các quá trình chế biến sâu, từ khâu khai thác mỏ, tuyển quặng, thu nhận tinh quặng, đến thủy luyện tinh quặng thu nhận tổng đất hiếm, phân chia và tinh chế để thu nhận các đơn nguyên tố đất hiếm có độ sạch cao, có giá trị gia tăng cao trên thị trường thương mại thế giới.

Hãng tin Reuters dẫn dữ liệu của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ cho biết, sản lượng khai thác đất hiếm tại Việt Nam đã tăng gấp 10 lần, từ 400 tấn năm 2021 lên 4.300 tấn vào năm ngoái.

Nếu so sánh với Trung Quốc hay Mỹ thì sản lượng khai thác của Việt Nam vẫn chưa đáng kể. Tuy nhiên, Việt Nam là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á tăng sản lượng khai thác đất hiếm. Mức tăng mạnh này cũng đưa Việt Nam từ vị trí nhà khai thác đất hiếm thứ 10 thế giới năm 2021 lên vị trí thứ 6 thế giới năm 2022.

Nhiều cường quốc để mắt tới

Theo ghi nhận của Argus Media, Việt Nam đang trở nên hấp dẫn trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài như một quốc gia cung ứng đất hiếm top đầu thế giới.

Nhật Bản đã tìm đến Việt Nam nhằm mở rộng nguồn cung đất hiếm từ năm 2010. Thống kê từ Cơ quan thương mại của Nhật Bản cho thấy, Việt Nam là nước xuất khẩu đất hiếm lớn thứ hai sang Nhật Bản, chỉ sau Trung Quốc.

Bên cạnh đó, đầu tháng 12 năm ngoái, Bộ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên đã ký thỏa thuận hợp tác với người đồng cấp Hàn Quốc về việc hợp tác thăm dò và phát triển các chuỗi khoáng sản cốt lõi, bao gồm đất hiếm tại Việt Nam, để cung cấp chuỗi cung ứng toàn cầu ổn định.

Các công ty Australia cũng đang xem xét đầu tư vào lĩnh vực khai khoáng ở Việt Nam, trong đó Công ty Khoáng sản Chiến lược Úc (ASM) đã ký một thỏa thuận vào giữa tháng 12/2022 với Công ty CP Đất hiếm Việt Nam để cung cấp dài hạn quặng đất hiếm, nhằm đảm bảo nguyên liệu cho Nhà máy kim loại Hàn Quốc của ASM trước khi Mỏ Dubbo đi vào hoạt động.

Một cái tên đáng chú ý khác là Canada. Nước này đã thúc đẩy hợp tác thương mại với Việt Nam theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Tháng 12/2022, tỉnh Saskatchewan của Canada đã cử một phái đoàn đến Việt Nam để thảo luận về các cơ hội hợp tác mở rộng.

Bộ trưởng Bộ Thương mại và Phát triển Xuất khẩu tỉnh Saskatchewan, ông Jeremy Harrison, ghi nhận tiềm năng hợp tác giữa các quốc gia về năng lượng xanh, bao gồm khai thác bền vững và các nguyên tố đất hiếm với Việt Nam.

Theo hãng tin Sputnik, các đối tác nước ngoài đặc biệt vui mừng vì trong bối cảnh nguồn cung bị hạn chế, thì việc được hợp tác với phía Việt Nam là "may mắn rất lớn".

Trong khi đó, nhà phân tích Basan nhận định, Australia và nhiều quốc gia đã nhìn thấy "cơ hội vàng" ở Việt Nam. Khi các doanh nghiệp khoáng sản của họ tái định vị thành công và tham gia vào thị trường đất hiếm Việt Nam, họ sẽ gặt hái được những lợi ích không ngờ từ quan hệ hợp tác này, xét trong chu kỳ tăng trưởng dài hạn.