VNSteel (TVN) phải gồng chi phí cho 2 đại dự án thua lỗ

Nhiều khó khăn, thách thức

Năm vừa qua, VNSteel cùng ngành thép đều gặp nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân bất lợi. Cuộc chiến Nga - Ukraine, sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ thương mại làm đứt gãy các chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến giá dầu thô và nguyên liệu tăng vọt.

Do Ngân hàng Trung ương Mỹ nâng lãi suất để đối phó với lạm phát, tỷ giá USD/VND tăng cao. Điều này làm chi phí nguyên liệu nhập khẩu - chiếm phần lớn của các doanh nghiệp thép - tăng vùn vụt. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp thép còn gặp khó khăn trong việc vay vốn tín dụng, chi phí vốn cao.

Do thị trường bất động sản ảm đạm và nhu cầu thép toàn cầu sụt giảm, các doanh nghiệp sản xuất phải giảm doanh thu, giảm giờ làm, sa thải nhân viên. VNSteel chịu thiệt hại nặng nề khi báo lỗ hợp nhất đến 760 tỷ đồng trong năm 2022.

Năm 2023, các doanh nghiệp ngành thép vẫn phải đương đầu với nhiều rắc rối, thử thách do các yếu tố đã xảy ra trong năm 2022 như lạm phát leo thang và việc áp dụng chính sách tiền tệ siết chặt trên phạm vi toàn cầu. Nhu cầu thép trong nước rất ế ẩm khi Việt Nam chưa giải quyết được vấn đề nghẽn về chính sách để khôi phục thị trường bất động sản.

Theo dự đoán, thị trường thép Việt Nam mới có thể hồi phục vào nửa sau năm 2023 do sự chậm trễ của các chính sách giúp đỡ và kích thích nền kinh tế tổng thể và thị trường bất động sản riêng biệt của Chính phủ.

Xuất khẩu thép gặp khó khăn do thị trường bị thu hẹp khi kinh tế Mỹ và nhiều nước có nguy cơ suy trầm, làm tăng áp lực lên nguồn thu ngoại tệ và cán cân thanh toán quốc tế của doanh nghiệp, đồng thời, gây ra hậu quả các doanh nghiệp không xuất khẩu được sẽ chuyển sang bán hàng mạnh tại thị trường nội địa, làm cho áp lực cạnh tranh ngày càng cao.

Với dự đoán tốc độ tăng trưởng nhu cầu thép thành phẩm chỉ 1% so với năm 2022, dự đoán triển vọng phục hồi giá trên thị trường thép thế giới không thực sự rõ ràng. Số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, trong quý đầu năm, tiêu thụ thép thành phẩm đạt hơn 6 triệu tấn, giảm 25,4% so với cùng kỳ; trong đó, xuất khẩu hơn 1,65 triệu tấn, giảm 8,9%.

Ngoài diễn biến thị trường không thuận lợi, VNSteel còn có nhiều vấn đề nội tại. Năng lực sản xuất không tăng, công nghệ thiết bị chưa được đổi mới trong khi các đối thủ cạnh tranh trực tiếp liên tục mở rộng quy mô sản xuất, với công nghệ tiên tiến và khép kín. Hiệu quả sản xuất - kinh doanh của cả mảng thép dài và thép dẹt của Tổng công ty đều thua kém các đối thủ cạnh tranh trực tiếp như Hòa Phát, VAS, Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á.

Ông Lê Song Lai, Chủ tịch Hội đồng quản trị VNSteel cho hay, trong những năm vừa qua, thị phần của VNSteel tại hầu hết các địa phương đều bị giảm sút trước sức ép cạnh tranh của các đối thủ cùng ngành.

“Chính sách bán hàng của các đơn vị trong hệ thống cũng bị hạn chế so với các doanh nghiệp tư nhân, do tỷ lệ vốn Nhà nước cao nên các đơn vị chịu nhiều quy định ràng buộc về việc phải đảm bảo hiệu quả, bảo toàn vốn. Nhiều thời điểm trong năm, các đơn vị phải xem xét điều tiết giảm sản xuất để đảm bảo hiệu quả, không thể chạy theo thị phần”, ông Lai trần tình.

Quý đầu năm 2023, dù có lãi sau một năm lỗ sâu, nhưng so với cùng kỳ năm trước, các chỉ tiêu kinh doanh của VNSteel đều giảm mạnh, với doanh thu thuần 8.342 tỷ đồng, giảm 32% so với cùng kỳ; lợi nhuận trước thuế hợp nhất 79 tỷ đồng, giảm 65%.

Gánh nặng từ 2 “đại dự án”

Ngoài những nguyên nhân trên, việc dồn lực để khắc phục những khó khăn, vướng mắc liên quan đến dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên (Tisco2) và dự án Nhà máy gang thép Lào Cai của VTM - hai dự án nằm trong nhóm 12 đại dự án thua lỗ của ngành công thương - đã tác động lớn đến hiệu quả hoạt động của VNSteel trong những năm vừa qua và cả các năm sắp tới nếu không có hướng giải quyết phù hợp.

Riêng tại dự án cải tạo và mở rộng sản xuất Công ty Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, theo thuyết minh báo cáo tài chính hợp nhất quý I/2023, có tổng chi phí đầu tư theo dự toán ban đầu là 3.843,67 tỷ đồng và theo dự toán điều chỉnh được duyệt là 8.104,91 tỷ đồng. Đến thời điểm 31/3/2023, tổng giá trị đầu tư đã thực hiện là 6.347,9 tỷ đồng; trong đó, chi phí lãi vay vốn hóa là 3.135,42 tỷ đồng.

Công ty cũng khẳng định, “chi phí phát sinh của dự án trong quý I/2023 chủ yếu là chi phí lãi vay vốn hóa”.

Trong báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính hợp nhất năm 2022 của VNSteel, kiểm toán viên đã đưa ra ý kiến ngoại trừ liên quan đến dự án này. Theo đó, “như Tổng công ty đã trình bày tại thuyết minh số 41, “dự án mở rộng gang thép giai đoạn 2- Công ty Gang thép Thái Nguyên” được thực hiện từ năm 2007, việc đầu tư dự án đã kéo dài hơn so với dự kiến ban đầu và hiện vẫn chưa hoàn thành.

Hiện tại, Chính phủ và các cơ quan có liên quan đang trong quá trình xử lý các sai phạm, tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn để hoàn thành dự án, do đó, chúng tôi không thể xác định được ảnh hưởng của vấn đề này đến giá trị các khoản mục có liên quan đến dự án được trình bày trên báo cáo tài chính hợp nhất; giá trị chi phí lãi vay được vốn hóa vào dự án từ thời điểm dự án chậm tiến độ và tổn thất có thể liên quan đến dự án cũng như ảnh hưởng của vấn đề này tới các chỉ tiêu tài chính liên quan trên báo cáo tài chính hợp nhất của Tổng công ty…”.

Việc đầu tư nguồn vốn lớn vào dự án Gang thép Thái Nguyên mở rộng nhiều năm qua khiến Tổng công ty chịu gánh nặng tài chính lớn, với chi phí lãi vay năm 2022 là gần 341 tỷ đồng.

VNSteel đề ra mục tiêu năm 2023 với sản lượng thép thành phẩm các loại trên 3,4 triệu tấn; doanh thu hợp nhất 35.800 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế hợp nhất 235 tỷ đồng. Theo lãnh đạo Tổng công ty, kế hoạch này dựa trên tinh thần ưu tiên kiểm soát rủi ro, linh hoạt trong điều hành để cân bằng các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, đảm bảo kết quả cuối cùng vẫn là lợi nhuận. Trong số các đơn vị của Tổng công ty, có một số có dự án phải di dời nhưng được giả định năm 2023 chưa thực hiện di dời, vẫn hoạt động bình thường.

Nhận thấy hoạt động của Tổng công ty và các công ty con, công ty liên kết trong thời gian qua kém ổn định, còn một số đơn vị hoạt động lỗ, VNSteel đề ra mục tiêu trong năm nay tăng cường chuyển đổi số để cải thiện chất lượng quản trị; xem xét lại các danh mục đầu tư, giải quyết tình trạng đầu tư phân tán, vụn vặt và kém hiệu quả.

Để đề phòng hiệu quả các rủi ro trong sản xuất - kinh doanh, Tổng công ty yêu cầu các đại diện vốn tại các công ty con, công ty liên kết tăng cường nắm bắt và phân tích thị trường để cân đối mức tồn kho hợp lý; quản lý tốt công nợ phải thu, tránh nợ khó thu; rà soát, đánh giá lại chính sách bán hàng và hệ thống phân phối để xây dựng hệ thống phân phối ổn định và bền vững.

Đồng thời, VNSteel cũng đề ra kế hoạch tiếp tục triển khai công tác tái cơ cấu nhằm tập trung vốn và nguồn lực cho lĩnh vực sản xuất - kinh doanh chính và có hiệu quả cao; quyết tâm thực hiện các giải pháp cho Dự án giai đoạn 2 -Tisco và Công ty VTM.