Chỉ số PII cung cấp bức tranh tổng thể về kinh tế, xã hội từng địa phương

Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt cho biết, từ năm 2017, Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (thường được gọi tắt là GII) do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới công bố hằng năm đã được Chính phủ sử dụng như một công cụ quan trọng nhằm tham khảo, xây dựng, ban hành các chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo ở Việt Nam.

Ở cấp độ địa phương, tại Nghị quyết số 12/NQ-CP ngày 30/01/2022, Chính phủ đã phân công Bộ Khoa học và Công nghệ “chủ trì, phối hợp với Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới và các cơ quan liên quan xây dựng Bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương và tổ chức đánh giá thử nghiệm tại một số địa phương nhằm đo lường năng lực ĐMST và kết quả ĐMST của từng địa phương, đồng bộ với Bộ chỉ số ĐMST toàn cầu của Việt Nam”. Thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ KH&CN đã phối hợp với Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới và các cơ quan liên quan triển khai xây dựng bộ chỉ số và tổ chức triển khai thử nghiệm thành công tại 20 địa phương trong năm 2022.

 Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt phát biểu mở đầu cuộc họp báo.

Trên cơ sở đó, tại Nghị quyết số 10/NQ-CP ngày 03/02/2022, Chính phủ đã giao Bộ KH&CN “chính thức triển khai Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương trên phạm vi toàn quốc từ năm 2023”. Thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao, Bộ KH&CN đã nghiên cứu, tham vấn ý kiến các bộ, cơ quan, địa phương và các chuyên gia để hoàn thiện Bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương năm 2023 và đã tổ chức triển khai trên phạm vi toàn quốc.

"Hôm nay, Bộ KH&CN vui mừng công bố Báo cáo Bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương năm 2023 (gọi tắt là PII) đã chính thức hoàn thành. Bộ KH&CN tin rằng, đây là một tài liệu hữu ích, cung cấp các căn cứ khoa học và thực tiễn để các cơ quan, tổ chức, cá nhân và trực tiếp là lãnh đạo các địa phương sử dụng trong xây dựng và thực thi các chính sách để thúc đẩy phát triển KT-XH ở địa phương dựa trên KH,CN&ĐMST. Bộ KH&CN cũng tin tưởng rằng, đây sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà đầu tư về môi trường đầu tư và điều kiện nguồn lực cho hoạt động sản xuất, kinh doanh ở các địa phương", Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ KH&CN cũng gửi lời cảm ơn sự quan tâm, chỉ đạo, điều hành sát sao, cụ thể của Chính phủ, Lãnh đạo Chính phủ; sự phối hợp hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương và các đối tác; sự quan tâm của Lãnh đạo Ủy ban nhân dân 63 tỉnh, thành phố; sự điều phối và phối hợp tích cực của các Sở KH&CN cùng các cơ quan, đơn vị liên quan ở địa phương trong thu thập và cung cấp thông tin, dữ liệu, tài liệu phục vụ công tác xây dựng cơ sở dữ liệu PII năm 2023; sự phối hợp hiệu quả của Lãnh đạo và các chuyên viên Bộ Nội vụ (Vụ Cải cách hành chính), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (Vụ Dự báo, thống kê), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Cục Giống cây trồng), Ngân hàng Chính sách xã hội, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Liên minh Công nghiệp và Thương mại Việt Nam, các tổ chức xây dựng chỉ số Hiệu quả quản trị và Hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam.

Đây là các cơ quan, tổ chức đã chia sẻ kinh nghiệm xây dựng bộ chỉ số cấp tỉnh (như bộ chỉ số Cải cách hành chính – PAR Index, bộ chỉ số Chuyển đổi số - DTI, bộ chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh – PCI, bộ chỉ số PAPI), cung cấp dữ liệu liên quan, qua đó có đóng góp quan trọng trong hoàn thiện cơ sở dữ liệu, khung chỉ số, phương pháp xây dựng PII năm 2023.

Bộ trưởng Bộ KH&CN kỳ vọng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ, phối hợp của các bộ, ngành, cơ quan, địa phương và các tổ chức quốc tế để Bộ KH&CN tiếp tục hoàn thiện và triển khai Bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương hằng năm như được Chính phủ giao tại Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 05/01/2024 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2024.

Hà Nội đứng đầu cả nước

Trong 10 địa phương đạt chỉ số PII cao nhất cả nước, đứng đầu là Hà Nội với 62,86 điểm, thứ 2 là TP.HCM với 55,85 điểm, thứ 3 là Hải Phòng với 52,32 điểm. Các địa phương tiếp theo trong top lần lượt là Đà Nẵng, Cần Thơ, Bắc Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Quảng Ninh, Thái Nguyên.

Trụ cột (chỉ số phụ) mà Hà Nội được đánh giá cao nhất là Trình độ phát triển của thị trường (77,81), bên cạnh các trụ cột khác là Thể chế; Vốn con người và nghiên cứu, phát triển; Cơ sở hạ tầng; Trình độ phát triển của doanh nghiệp; Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ. Hà Nội dẫn đầu 14 chỉ số trong các chỉ số được đánh giá.

Được biết, Bộ chỉ số PII năm 2023 có 52 chỉ số, chia làm 7 trụ cột (theo nguyên lý của bộ chỉ số GII), gồm có: 05 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST, bao gồm (1) Thể chế, (2) Vốn con người và Nghiên cứu và Phát triển, (3) Cơ sở hạ tầng, (4) Trình độ phát triển của thị trường và (5) Trình độ phát triển của doanh nghiệp; 02 trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của KH,CN&ĐMST vào phát triển KT-XH, bao gồm: (6) Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ, (7) Tác động .

 Hà Nội đạt chỉ số PII cao nhất cả nước.

Dữ liệu phục vụ xây dựng bộ chỉ số PII 2023 được lấy từ hai nguồn chính. Nguồn thứ nhất từ số liệu thống kê, quản lý nhà nước được công bố chính thức từ các Bộ, cơ quan quản lí nhà nước, tổ chức ở trung ương (có 39/52 chỉ số) và nguồn thứ hai do các địa phương thu thập và cung cấp - kèm theo các tài liệu minh chứng (có 13/52 chỉ số). Trong giai đoạn thu thập dữ liệu, Bộ KH&CN đã tổ chức nhiều hội thảo, buổi làm việc với các bộ, cơ quan trung ương để trao đổi thống nhất thu thập dữ liệu từ các cơ quan quản lí nhà nước. Đối với các địa phương, Bộ KH&CN đã xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và tổ chức các buổi trao đổi, tập huấn cho các địa phương để thu thập các dữ liệu cũng như cung cấp các tài liệu minh chứng liên quan.

Trong giai đoạn xử lí, phân tích dữ liệu, tính toán chỉ số và xây dựng báo cáo, Bộ KH&CN đã thực hiện theo các chuẩn mực quốc tế và sau đó đã tiếp tục gửi tới chuyên gia quốc tế độc lập (do WIPO giới thiệu từ năm 2022) để chuyên gia đánh giá độc lập trên nhiều góc độ như phương pháp thiết kế bộ chỉ số, độ tin cậy của dữ liệu, kỹ thuật tính toán…

Kết quả PII 2023 cho thấy sự phù hợp, tương đồng giữa kết quả PII 2023 với thực trạng phát triển KT-XH của các địa phương. Các địa phương thuộc nhóm dẫn đầu là các địa phương có điều kiện tự nhiên và địa lý thuận lợi (tập trung ở các vùng Đồng bằng Sông Hồng, Đông Nam Bộ), có ngành công nghiệp-xây dựng, dịch vụ chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu kinh tế, tập trung nhiều khu công nghiệp, có cơ sở hạ tầng phát triển và có hoạt động KH,CN&ĐMST mạnh mẽ.

Ngược lại, các địa phương thuộc nhóm cuối là các địa phương còn hạn chế trong phát triển KT-XH, có vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên chưa thuận lợi cho phát triển và ứng dụng KH,CN&ĐMST vào phát triển KT-XH (tập trung ở các vùng Tây Nguyên, Trung du và miền núi phía Bắc).

Bộ chỉ số PII cung cấp bức tranh thực tế, tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST của từng địa phương. Việc so sánh trực tiếp giữa các địa phương là mang tính tương đối, không phải mục đích chính của bộ chỉ số bởi mỗi địa phương có các điều kiện, đặc điểm, định hướng phát triển khác nhau. Nói cách khác, bộ chỉ số PII cung cấp căn cứ khoa học và các minh chứng về điểm mạnh, điểm yếu, về các yếu tố tiềm năng và các điều kiện cần thiết để phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST của từng địa phương.

Kết quả ĐMST của mỗi quốc gia hay địa phương là tổng hòa của nhiều chỉ số có tính chất khác nhau. Các bộ chỉ số GII, PII được tính toán tổng hợp trên nhiều chỉ số thành phần nên điểm số chi tiết của các trụ cột, các chỉ số thành phần không hẳn đã chỉ phản ánh mức độ tốt hay chưa tốt mà còn phản ánh đặc điểm của mô hình phát triển dựa trên KH, CN, ĐMST của mỗi quốc gia/địa phương. Do vậy cần hết sức thận trọng và cần xem xét tới bối cảnh cụ thể của từng địa phương khi diễn giải kết quả của các trụ cột hay các chỉ số thành phần. Một quốc gia/địa phương có điểm số thành phần nào đó thấp không hẳn đã là sự yếu kém, mà có thể chỉ là đặc điểm bình thường của quốc gia/địa phương đó.

Trong báo cáo PII 2023, mỗi địa phương đều có một bảng thông tin tổng hợp trình bày chi tiết số liệu theo từng chỉ số (52 chỉ số), nhóm chỉ số (16 nhóm) và trụ cột (7 trụ cột), bên cạnh đó cũng trình bày 05 điểm mạnh, 05 điểm còn yếu của mỗi địa phương. Trên cơ sở các thông tin chi tiết này, các cấp lãnh đạo có căn cứ khoa học và thực tiễn để xác định, lựa chọn các định hướng, giải pháp phù hợp cho phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST của địa phương mình.