Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể chiếm hết việc làm của con người hay không?

Sự bùng nổ của công nghệ AI trên thế giới hiện nay

Năm 1965, giáo sư triết học Hubert Dreyfus đã mạnh dạn tuyên bố rằng một cỗ máy sẽ không bao giờ đánh bại được con người trong một ván cờ vua. Tuy nhiên chỉ 2 năm sau đó, chính học giả này đã bị một máy tính do MIT phát triển chiếu tướng trong một ván cờ.

Tới năm 1997, máy tính đã đủ tối tân để đánh bại một trong những bộ óc cờ vua vĩ đại nhất thời đại - Garry Kasparov. Vào năm 2015, người chơi giỏi nhất trò chơi cờ vây đã liên tục bị lép vế trước máy tính của Google.

Với sự tiến bộ nhanh chóng về công nghệ trong những năm gần đây, AI đang ngày càng lấn sâu vào các lĩnh vực mà trước đây chỉ được coi là dành cho con người. Sự tiến bộ đáng kinh ngạc trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, robot, in 3D và di truyền đã cho phép máy tính thực hiện các nhiệm vụ của kiến trúc sư, bác sĩ y khoa, nhà soạn nhạc và thậm chí là bậc thầy hội họa người Hà Lan thế kỷ 16.

Một báo cáo mới đây cho thấy có thể sẽ có tới hơn 85 triệu người sẽ bị mất việc vào năm 2025 vì bị AI giành lấy việc làm. Đây có lẽ là thông tin gây chấn động và ảnh hưởng tới nhiều ngành nghề cũng như nhiều nhân lực trong các ngành nghề khác nhau trong tương lai. Sự trỗi dậy của AI đang tạo ra cả sự phấn khích và hấp dẫn cho hầu hết mọi người, nhất là những người đứng đầu các doanh nghiệp, xí nghiệp, công ty nhưng lại gây lo lắng cho người lao động trên toàn thế giới.

Do đó, đây là một hồi chuông cảnh tỉnh cho tất cả mọi người cần trang bị lại kỹ năng cũng như kiến thức để có thể “sinh tồn” trong khoảng thời gian sắp tới.

Liệu AI có thay thế một số công việc hay không? Câu trả lời là “có”. Theo Steven Miller - Giáo sư danh dự bộ môn Hệ thống thông tin tại Đại học Quản lý Singapore, sự phát triển của AI đồng nghĩa công nghệ ngày càng có thể đạt được nhiều thành tựu hơn và điều đó tất nhiên sẽ tác động đến việc làm.

Ông cho rằng, với sự hỗ trợ của AI, máy móc, hệ thống phần mềm và sự kết hợp giữa phần cứng-phần mềm sẽ trở nên mạnh mẽ hơn. Do đó, các ứng dụng AI hoàn toàn có khả năng thay thế phần lớn công việc của con người một cách hiệu quả và nhanh hơn.

Tuy nhiên, con người là không thể thay thế

AI thường được thiết kế để hoàn thành xuất sắc một nhóm nhiệm vụ rất cụ thể. Chúng thường hiếm khi có thể thay thế toàn bộ một nghề nghiệp bởi trong hầu hết các trường hợp, những công việc của con người đòi hỏi tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao hơn nhiều.

Có những công việc dễ bị AI thay thế hơn những công việc khác, nhất là những công việc có tính lặp lại cao hoặc dựa trên các hướng dẫn, quy định cụ thể. Ngược lại, những công việc thường xuyên thay đổi, yêu cầu khả năng thích ứng và linh hoạt thì con người vẫn chiếm ưu thế trước AI.

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, Dimitris Papanikloaou - Giáo sư tài chính tại Trường Quản lý Kellogg thuộc Đại học Northwestern (Mỹ) cho rằng, những công việc đòi hỏi yếu tố con người mạnh mẽ - chẳng hạn như bác sĩ trị liệu - đặc biệt khó bị “truất ngôi”. “Rất khó để một ứng dụng AI thay thế con người trong những công việc yêu cầu cao về kỹ năng giao tiếp giữa các cá nhân” - Giáo sư Papanikloaou nhấn mạnh.

Một điều nữa là các công cụ AI vẫn sẽ có những lỗ hổng, chẳng hạn như thông tin sai, có thể tác động tiêu cực đến công việc nếu không được kiểm soát kỹ.

Người ta đã từng dùng những siêu máy tính để dự đoán tỷ số bóng đá, việc này dựa trên các chỉ số như giá trị các cầu thủ, tình hình lực lượng 2 đội, tỷ số đối đầu trước đây giữa 2 đội... để máy tính phân tích và đưa ra kết quả. Tuy nhiên, những yếu tố như điểm rơi phong độ của những cầu thủ, hay cảm xúc, tâm lý của những con người trên sân, hay những tình huống may rủi trong trận đấu thì máy tính không thể tính toán được. Kết quả dự đoán tỷ số, thậm chí kết quả thắng thua của những "siêu máy tính" này thường rất hạn chế.

“Có lẽ mọi người nghĩ AI là một kỹ thuật gì đó rất cao siêu. Nhưng tôi mong mọi người hiểu được rằng AI cao siêu ở chỗ nó có thể thực hiện được tốt công việc dù không hiểu được ý nghĩa trong việc đó. AI vẫn có những lỗi sai và thường khó phát hiện, đó là điều mà mọi người nên chú ý”, GS Fujimoto - Giám đốc điều hành Công ty Tensor Consulting chuyên nghiên cứu về AI cho biết.

Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam cho rằng, AI sẽ mang lại giá trị tại nơi làm việc bằng cách tăng năng suất làm việc (35%) hơn là cho rằng AI sẽ thay thế nhân viên (16%); (con số này với các lãnh đạo doanh nghiệp trên toàn cầu với tỷ lệ lần lượt là 31% và 16%).

AI sẽ thay đổi cách con người làm việc và tạo thêm nhiều công việc mới

AI không chiếm mất công việc của con người, nó chỉ thúc đẩy chúng ta chuyển từ công việc máy móc sang các công việc đòi hỏi trí tuệ cao hơn, sáng tạo hơn. Nghĩa là, con người và AI có thể phối hợp ăn ý với nhau ở những điểm còn khiếm khuyết, trong khi AI giúp con người thực hiện những công việc máy móc, những việc cụ thể, thì con người sẽ có thêm nhiều thời gian hơn để phát huy khả năng điều hành, cũng như là sáng tạo.

Bên cạnh đó, trí tuệ nhân tạo cũng tạo ra nhiều công việc mới như quản lý dữ liệu, điều hành, giám sát và nâng cấp AI, hoặc ứng dụng AI vào việc kinh doanh để tạo thêm thu nhập. Trong suốt lịch sử, các đổi mới công nghệ đã nâng cao năng suất của người lao động và tạo ra các sản phẩm và thị trường mới, do đó tạo ra nhiều việc làm mới trong nền kinh tế.

Giáo sư AI Ashraf Elnagar Elnagar - tại Đại học Sharjah ở UAE cũng chỉ ra rằng ngành công nghiệp AI còn có thể tạo ra việc làm khi bản thân AI đòi hỏi một thị trường mới gồm những người vận hành các hệ thống, bảo trì và sửa chữa chúng. Ngoài ra, các công ty đầu tư vào công nghệ thường tiếp tục tuyển dụng nhiều nhân viên hơn do kết quả của sự tăng trưởng kinh doanh.

Tóm lại, người lao động trong thời kỳ 4.0 ngày nay cần phải chuẩn bị để đối mặt với những cơ hội và thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo AI, những người có thể thích nghi với bối cảnh thay đổi vẫn có thể gặt hái thành công. Để chuẩn bị cho tương lai này, người lao động cần liên tục nâng cao kỹ năng của mình và sẵn sàng tiếp nhận các công nghệ mới.