Cổ phiếu là gì? Phân biệt các loại cổ phiếu?

Khái niệm cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu (tên tiếng anh là Stock) là một loại chứng khoán, được phát hành dưới dạng chứng chỉ, hoặc bút toán ghi sổ, xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, khi tham gia vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Người nắm giữ cổ phiếu trở thành cổ đông và là chủ sở hữu của công ty phát hành cổ phiếu cùng với những cổ đông khác.

Phân biệt các loại cổ phiếu

Giờ đã hiểu được khái niệm cổ phiếu, chúng ta hãy cùng đi vào phân loại các loại cổ phiếu để có cái nhìn tổng quan hơn về thị trường chứng khoán.

Cổ phiếu thường

Hay còn gọi là cổ phiếu phổ thông (tên tiếng anh là Common Stock) là loại cổ phiếu phổ biến nhất của một doanh nghiệp, được sở hữu bởi cổ đông phổ thông của doanh nghiệp. Và được xác nhận quyền sở hữu của cổ đông đối với một phần vốn công ty.

Ưu điểm của cổ phiếu thường là chủ sở hữu có đầy đủ quyền lợi như nhận cổ tức và được can thiệp vào các hoạt động kinh doanh.

Cổ phiếu ưu đãi (tên tiếng anh là Preferred Stock)

Là loại cổ phiếu mang lại những ưu đãi cho người sở hữu. Những loại cổ phiếu này cũng có những hạn chế so với cổ phiếu phổ thông. Hiện nay, trên thị trường có 5 loại cổ phiếu ưu đãi sau:

• Cổ phiếu ưu đãi thông thường: Nhà đầu tư sẽ nhận được một số ưu đãi như được hưởng thêm cổ tức, có nhiều quyền biểu quyết hơn.
• Cổ phiếu ưu đãi tích lũy: Là loại cổ phiếu có thể đảm bảo lượng cổ tức mà cổ đông được nhận. Trong trường hợp tình hình kinh doanh của công ty gặp khó, không thể chi trả đầy đủ cổ tức cho cổ đông thì số cổ tức còn thiếu sẽ được cộng dồn và trả bù.
• Cổ phiếu ưu đãi tham dự: Là loại cổ phiếu giúp chủ sở hữu nhận thêm cổ tức khi doanh nghiệp đạt hiệu quả kinh doanh tốt. 
• Cổ phiếu ưu đãi có thể mua lại: Là cổ phiếu mà doanh nghiệp có thể mua lại từ nhà đầu tư bất kỳ lúc nào.
• Cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi: Đây là loại cổ phiếu cho phép người sở hữu chuyển đổi cổ phiếu ưu đãi đang nắm giữ sang loại cổ phiếu khác (ví dụ như cổ phiếu thường).

Cổ phiếu quỹ

Là loại cổ phiếu được sở hữu bởi chính doanh nghiệp phát hành nó. Khối lượng cổ phiếu quỹ được mua lại sẽ không được tính vào lượng cổ phiếu lưu hành.

Cổ phiếu quỹ thường được mua với một số mục đích như:

• Phát hành cổ phiếu ESOP cho cán bộ nhân viên
• Kích cầu thị trường nhằm bình ổn giá cổ phiếu khi thị trường đi xuống.
• Đảm bảo lợi ích cho cổ đông hiện hữu (khối lượng cổ phiếu lưu hành giảm đi khiến một vài chỉ số như ROE, EPS tăng lên).

Với việc thu mua cổ phiếu quỹ cũng có một số quy định như lượng cổ phiếu tối đa được mua và điều kiện mua - bán cụ thể.

Cổ phiếu penny

Là nhóm cổ phiếu có mệnh giá nhỏ, thường chỉ khoảng dưới 10.000đ/cổ phiếu. Chúng thường được phát hành bởi những doanh nghiệp nhỏ, vốn hoá dưới 1.000 tỷ đồng.

Đặc điểm nổi bật nhất của nhóm cổ phiếu penny là sự biến động giá mạnh. Do có giá thấp và được phát hành bởi doanh nghiệp nhỏ, vậy nên những cổ phiếu này có thể tăng giá rất nhanh nếu bản thân doanh nghiệp có nhiều thông tin tích cực. Chính vì vậy, nhiều cổ phiếu penny được giao dịch với mục đích đầu cơ.

Vì được phát hành bởi công ty nhỏ nên các thông tin được công khai thường không quá chỉn chu. Ngoài ra, các doanh nghiệp này cũng gặp nhiều rủi ro phá sản hoặc kinh doanh thua lỗ hơn các công ty lớn. Do đó, các cổ phiếu penny thường được dùng để lướt sóng hơn là đầu tư dài hạn.

Cổ phiếu blue chip

Là những cổ phiếu được phát hành bởi các doanh nghiệp có vốn hoá lớn (trên 10.000 tỷ). Đặc điểm nổi bật nhất của các mã cổ phiếu này là tính ổn định và thanh khoản cao, cổ phiếu ít khi có sự biến động quá mạnh. 

Lợi nhuận ngắn hạn mà cổ phiếu blue chip mang lại cũng không quá lớn. Đây là loại cổ phiếu phù hợp để đầu tư dài hạn hơn là lướt sóng.

Cổ phiếu ESOP (tên tiếng anh là Employee Stock Ownership Plan)

Là loại cổ phiếu đặc biệt được phát hành dành riêng cho cán bộ nhân viên có đóng góp lớn đối với doanh nghiệp. Cổ phiếu ESOP này được phát hành sẽ có mức giá ưu đãi hơn rất nhiều so với thị trường.

Phát hành ESOP có thể đem lại nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp và bản thân nhân viên. Qua đây, công ty có thể giữ chân được các nhân sự có năng lực. Bên cạnh đó, nhân viên cũng có được sự công nhận từ công ty, thu được lợi nhuận trong dài hạn. Hiện nay không có nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam thực hiện chính sách này.

Cổ phiếu OTC

Là loại cổ phiếu được giao dịch phi tập trung, tức không có bất kỳ một sàn hoặc thị trường cụ thể nào được xây dựng làm trung gian. Mọi hoạt động giao dịch cổ phiếu được thực hiện qua sự trao đổi giữa người mua và người bán. 

Các cổ phiếu OTC thường thuộc về các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa được niêm yết trên sàn chứng khoán. Việc giao dịch cổ phiếu OTC được thực hiện theo nguyên tắc “thuận mua, vừa bán”. Không có bất kỳ một giới hạn nào về giá hay khối lượng giao dịch được đưa ra.

Đặc điểm của cổ phiếu

Dưới đây là một số đặc điểm cần chú ý:

• Mỗi cổ phiếu đều có giá trị ban đầu được xác định bằng tiền hay còn gọi là mệnh giá cổ phiếu. Một số công ty nước ngoài ban hành Luật quy định về mệnh giá tối thiểu của cổ phiếu. Tuy nhiên tại các công ty Việt Nam thì Luật doanh nghiệp không quy định về vấn đề này. Giá trị thực tế của cổ phiếu được xác định bởi hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty và các yếu tố thị trường khác.
• Cổ phiếu là một loại giấy tờ có giá trị xác nhận tư cách chủ sở hữu cổ phần cũng như tư cách là một thành viên trong công ty cổ phần. Vì thế cổ phiếu không có tính giới hạn. Thời hạn của cổ phiếu sẽ gắn liền với sự tồn tại của doanh nghiệp phát hành.
• Cổ phiếu có đặc điểm nổi bật: Là một loại tài sản được lưu thông trên thị trường. Tài sản này có thể được chuyển nhượng qua lại giữa nhiều người khác nhau trên thị trường chứng khoán.

Ưu nhược điểm của cổ phiếu

Ưu điểm:

- Cổ phiếu theo dõi cho phép nhà đầu tư chỉ góp vốn vào bộ phận sinh lợi nhuận tốt cho một công ty.

- Hiệu suất của cổ phiếu theo dõi chỉ bị ảnh hưởng bởi tình hình của một bộ phận, không phải toàn bộ công ty.

- Phát hành các cổ phiếu theo dõi cung cấp cho vốn cho công ty.

- Các chủ thể là những nhà đầu tư có thể nhận được cổ tức từ cổ phiếu theo dõi, bất kể hiệu quả hoạt động của công ty mẹ có ra sao trong thực tiễn.

Nhược điểm:

- Các chủ thể là những nhà đầu tư có thể mất tiền nếu bộ phận hoạt động kém dù cả công ty mẹ hoạt động tốt.

- Cổ phiếu theo dõi có thể được phát hành bởi các công ty khi các công ty đó đang gặp khó khăn

- Các chủ thể là những nhà đầu tư không có quyền được chia tài sản của công ty mẹ trong trường hợp khi công ty bị phá sản