Thị trường gấu là gì? Nhà đầu tư nên làm gì trong thị trường gấu?

Thị trường gấu là gì? 

Thị trường gấu (Bear Market) là hiện tượng thị trường chứng khoán đang trên đà xuống dốc, giá cổ phiếu rớt liên tục và diễn ra trong một thời gian ít nhất 2 tháng trở lên. Bear Market xảy ra khiến tâm lý nhà đầu tư (NĐT) trở nên lo lắng.

Tại thời điểm đầu tháng 10/2022, VN-Index giảm 28% so với đầu năm và là tháng giảm điểm thứ 5 liên tiếp. Đó là một ví dụ về thị trường hoá gấu.

Các giai đoạn của Bear Market? 

- Giai đoạn 1: Giai đoạn đầu của thị trường gấu, khi giá cổ phiếu giảm chậm rãi và không đáng kể. Nhiều NĐT vẫn tin tưởng vào thị trường và cho rằng đây chỉ là giai đoạn tạm thời. 

- Giai đoạn 2: Giai đoạn này các chỉ số giá trị nền kinh tế của các doanh nghiệp có dấu hiệu giảm dần. Điều này dẫn đến giá cổ phiếu bắt đầu giảm mạnh khiến cho tâm lý các NĐT hoảng loạn. NĐT bắt đầu bán cổ phiếu để giảm thiểu rủi ro, khiến thị trường càng hóa gấu nhanh hơn và cổ phiếu cũng lao dốc theo. 

- Giai đoạn 3: Giai đoạn NĐT bắt đầu tham gia vào thị trường khiến giá cổ phiểu tăng nhẹ trở lại và có dấu hiệu phục  hồi về mức trước đó. 

- Giai đoạn 4: Giai đoạn này giá cổ phiếu mặc dù vẫn giảm nhưng đã chậm hơn song song đó là những chuyển biến tích cực của thị trường chứng khoán cũng mang đến tâm lý an tâm hơn cùng động lực quay lại thị trường. Đây cũng là lúc thị trường gấu chuyển dần sang thị trường bò tót – Bull Market. 

Nhà đầu tư nên làm gì khi thị trường hoá gấu?

Thị trường gấu là thời điểm đáng sợ với các NĐT khi chứng kiến giá trị danh mục đầu tư sụt giảm mạnh. Tuy nhiên, thị trường giảm luôn là một phần của quá trình đầu tư. Nếu xét về dài hạn, thị trường vẫn đi theo hướng tích cực. Do vậy NĐT cần có chiến lược đầu tư phù hợp, kỷ luật, tránh làm việc theo cảm xúc. Dưới đây là những việc làm giúp NĐT có thể vượt qua giai đoạn thị trường gấu suy thoái kéo dài:

Đầu tư phòng thủ

Các cổ phiếu phòng thủ như các mặt hàng chủ lực người tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe, tiện ích, hay các công ty có bảng cân đối và kinh doanh chất lượng cao hơn... nhiều khả năng vượt qua giai đoạn thị trường suy yếu. Nếu có vị thế tài chính mạnh mẽ, gồm lượng tiền mặt lớn để đáp ứng chi phí hoạt động, các công ty này có thể mau chóng hồi phục mạnh mẽ.

NĐT cũng có thể lựa chọn chiến lược đầu tư "săn cổ tức" (chủ yếu bằng tiền mặt). Bởi cổ tức tiền mặt là 1 trong 2 nguồn lợi tức chính của NĐT, bên cạnh lợi tức khi cổ phiếu tăng giá.

Thực tế, xu hướng đầu tư cổ phiếu để nhận cổ tức tiền mặt được nhiều NĐT giá trị theo đuổi, tiêu biểu là Benjamin Graham, "cha đẻ" của thuyết đầu tư giá trị. Ông cho rằng, cổ tức tiền mặt mang lại nguồn thu nhập ổn định và giúp NĐT hưởng lợi nhuận kép nếu lãi suất giảm mạnh.

Ngoài ra, NĐT có thể xem xét một tài khoản ủy thác được quản lý chuyên nghiệp, như một số quỹ mở. Khi thị trường suy yếu, các quỹ được quản lý chuyên nghiệp có thể có tiềm năng tốt hơn.

Thị trường gấu là hiện tượng bình thường theo chu kỳ chỉ số chứng khoán. Trong giai đoạn này, NĐT cần giữ vững tâm lý và có chiến thuật hợp lý trước khi vội vàng rút các khoản đầu tư. Điều này có thể tránh nguy cơ thua lỗ khi thị trường bò tót quay lại.

Kiểm soát cảm xúc

Khi thị trường gặp thách thức, nhiều NĐT bắt đầu lo lắng, thậm chí hoang mang. Theo William O’Neil - một nhà môi giới chứng khoán nổi tiếng, trên thị trường chứng khoán hay bất kỳ lĩnh vực nào, NĐT thường có thiên hướng hành động theo cảm xúc. Khi không kiểm soát được cảm xúc, NĐT rất dễ đưa ra những quyết định sai lầm, bán tháo cổ phiếu hoặc mua những cổ phiếu vừa tăng trưởng nóng trong thời gian trước.

Vì thế, nguyên tắc quan trọng đầu tiên là phải kiểm soát được cảm xúc. Theo William O'Neil, cách tốt nhất để hạn chế giao dịch theo cảm tính là cần thiết lập các quy tắc giao dịch dựa trên việc nghiên cứu thị trường trong quá khứ, không phải từ cảm xúc hay định kiến cá nhân. Càng hiểu về diễn biến thị trường trong quá khứ, NĐT càng dễ dàng nhận ra những cơ hội trong tương lai.

Đồng thời, để chế ngự được cảm xúc và vượt qua giai đoạn thị trường gấu, NĐT nên hạn chế theo dõi danh mục đầu tư thường xuyên, thậm chí đóng app để chờ thị trường hồi phục.

Cân bằng lại danh mục đầu tư

Trong suốt một thị trường tăng giá dài, cổ phiếu có thể tăng hoặc giảm giá nhanh hơn so với đầu tư tiền mặt hoặc trái phiếu, khiến danh mục NĐT không phù hợp với phân bổ tài sản. Một trong những nguyên tắc của đầu tư là "không bao giờ bỏ tất cả trứng vào một giỏ", điều này cực kỳ quan trọng trong thị trường hoá gấu.

Để giảm thiểu tổn thất, NĐT nên cân bằng lại danh mục đầu tư, phân bổ vào các loại tài sản khác nhau. Theo Investopedia, NĐT nên cân bằng lại danh mục đầu tư để tránh rủi ro, như kết hợp cổ phiếu và trái phiếu. Cách phân bổ tài sản như thế là một chiến lược đầu tư thận trọng và đem lại tiềm năng sinh lời trong dài hạn.

Không trung bình giá hay bán tháo

Các nhà đầu tư, nhất là những nhà đầu tư F0 thường chạy theo hiệu ứng FOMO, mua ở mức cao trong sự hưng phấn của thị trường tăng giá và hoang mang khi bán ra ở mức thấp trong sự ảm đạm của thị trường đi xuống. Những hành động tự phát không tuân thủ kỷ luật như bán ra khi thị trường đang giảm mạnh khiến NĐT có nguy cơ mất vốn vĩnh viễn.

Trong thị trường gấu, NĐT không margin, mà hạ tỷ trọng margin và nâng cao tỷ trọng tiền mặt để giữ an toàn tài khoản, bảo vệ vốn.

Ngoài ra, trong giai đoạn giá đi xuống, NĐT F0 không nên cố gắng dự đoán thời điểm mua vào để bắt đáy, trung bình giá hay bán tháo thu hồi số vốn còn lại với những cổ phiếu có giá trị đầu tư, vì cổ phiếu tuy đã rẻ những vẫn có thể rẻ hơn, hoặc còn có thể xuất hiện những nhịp hồi xen kẽ đối với một số cổ phiếu.

Lên kế hoạch đầu tư dài hạn

NĐT cần xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng mang tính lâu dài, nhất quán xuyên suốt quá trình. Hình thức đầu tư trong thời gian dài, thường kéo dài từ 3 đến 10 năm hoặc có thể là cả đời người. NĐT sẽ tập trung mua một vài cổ phiếu/ trái phiếu và nắm giữ trong thời gian dài để cổ phiếu sinh lời, sau đó có thể bán đi hoặc trở thành một phần của công ty.

Trừ trường hợp cổ phiếu NĐT đang giữ có xu hướng rớt giá mạnh không có khả năng vực lại, bị đình chỉ giao dịch thì NĐT mới nên chuyển hướng. Việc xây dựng và phát triển các danh mục đầu tư không thay đổi sẽ giúp NĐT có một nguồn vốn có sẵn, lâu dài, bảo đảm an toàn và hạn chế thấp nhất rủi ro.

Với chiến lược xây dựng danh mục đầu tư không đổi, NĐT cần thường xuyên tái cân bằng danh mục nhằm bảo đảm tỷ trọng từng loại tài sản.