Thế nào là Chứng quyền?

Chứng quyền là gì? Thế nào là chứng quyền có bảo đảm?

Chứng quyền là loại chứng khoán cho phép người nắm giữ có quyền mua cổ phiếu phổ thông của doanh nghiệp phát hành với mức giá cố định cho tới ngày đáo hạn.

Chứng quyền là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, cho phép người nắm giữ quyền đặc biệt để mua chứng khoán, chứng quyền thường được gắn với cổ phiếu ưu đãi hoặc trái phiếu.

Tóm lại, khi nhà đầu tư (NĐT) nắm giữ chứng quyền, họ có thể mua các cổ phiếu của doanh nghiệp theo mức giá được quy định trước đó mà không bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi nào về thị trường, giá trị, hay những biến động của công ty.

Tại Việt Nam, Chứng quyền có bảo đảm là loại chứng khoán có tài sản đảm bảo do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua hoặc được quyền bán chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có đảm bảo đó theo mức giá đã được xác định trước, tại một thời điểm hoặc trước một thời điểm đã được ấn định hoặc nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.

Chứng quyền có bảo đảm được giao dịch ngay thị trường chứng khoán cơ sở nên NĐT không cần đăng ký thêm tài khoản mới như khi muốn giao dịch hợp đồng tương lai trên thị trường phái sinh. NĐT cũng không phải ký quỹ khi đầu tư chứng quyền.

Tuy nhiên, NĐT giữ chứng quyền có chứng khoán cơ sở là cổ phiếu không có bất cứ quyền nào (VD quyền biểu quyết, nhận cổ phiếu thưởng, nhận cổ tức, mua cổ phiếu phát hành thêm...) đối với doanh nghiệp.

Chứng quyền luôn có thời hạn, phổ biến là 4-9 tháng. Giá của chứng quyền thường thấp hơn nhiều lần so với giá của chứng khoán cơ sở, nhưng tính đòn bẩy cao và có thể tính được khoản lỗ tối đa. Đây là những đặc điểm khiến chứng quyền phù hợp cho những nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao, có nhu cầu sử dụng đòn bẩy trong ngắn hạn để kiếm lợi nhuận.

Có những loại chứng quyền nào?

Chứng quyền có 2 loại là chứng quyền mua và chứng quyền bán, dù loại nào thì cũng gắn một mã chứng khoán cơ sở như cổ phiếu, ETF, chỉ số... để xác định lãi hoặc lỗ.

- Chứng quyền mua: Là loại chứng quyền cho phép NĐT có thể mua một số lượng chứng khoán cơ sở hoặc nhận chênh lệch tăng khi giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm đáo hạn cao hơn giá xác định từ trước.

- Chứng quyền bán: Là loại chứng quyền cho phép NĐT bán một lượng chứng khoán cơ sở theo mức giá hiện tại hoặc nhận khoản tiền chênh lệch khi giá ngày đáo hạn thấp hơn so với giá xác định trước đó.

Các đặc điểm của chứng quyền

- Được phát hành bởi công ty chủ quản;

- Hoạt động nhằm mục đích huy động vốn cho các mục tiêu, hoạt động của kinh doanh;

- Chính quyền doanh nghiệp chỉ gồm cổ phiếu do doanh nghiệp phát hành.

Với chứng quyền có đảm bảo:

- Được niêm yết và giao dịch trên sàn chứng khoán như cổ phiếu;

- Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm cấp phép hoạt động cho các tổ chức tài chính được phát hành chứng quyền.

- Được phát hành với mục đích bổ sung thêm loại hình đầu tư, đồng thời giúp các công ty chứng khoán có thể tăng lợi nhuận từ bán chứng quyền.

Các thông tin cơ bản của một chứng quyền

- Giá chứng quyền: Là khoản phí phải bỏ ra để sở hữu chứng quyền

- Giá thanh toán: Là bình quân giá chứng khoán cơ sở 5 phiên giao dịch liền trước ngày đáo hạn, không tính ngày đáo hạn.

- Giá thực hiện: Là mức giá do Tổ chức phát hành quy định để lĩnh lãi/lỗ cho NĐT tại thời điểm chứng quyền đáo hạn

- Chứng khoán cơ sở: Là các mã cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, được chọn làm cơ sở tham chiếu để phát hành chứng quyền có đảm bảo

- Ngày đáo hạn: Là ngày cuối cùng có hiệu lực của chứng quyền

- Cách thức giao dịch: Mua, bán giống chứng khoán cơ sở.

- Kiểu thực hiện quyền: Người sở hữu thanh toán lãi/lỗ tại ngày đáo hạn

- Phương thức thanh toán khi thực hiện quyền: Thanh toán tiền mặt cho phần chênh lệch giữa giá thực hiện và giá thanh toán

- Tỷ lệ chuyển đổi: Nhằm xác định 1 chứng quyền tương đương với bao nhiêu cổ phiếu chứng khoán cơ sở để từ đó biết mức lãi/lỗ khi đáo hạn.

- Phí giao dịch: Là mức phí mua/bán trên tổng giao dịch chứng khoán.

- Ngày giao dịch cuối cùng: 2 ngày làm việc trước ngày đáo hạn của chứng quyền, sau ngày này chứng quyền sẽ bị hủy niêm yết.

- Thời hạn chứng quyền: Thời gian có hiệu lực của chứng quyền.

Ví dụ về chứng quyền

Chứng quyền có bảo đảm cung cấp cho NĐT quyền hưởng giá chênh lệch của cổ phiếu. Nếu đang sở hữu chứng quyền và có lãi, NĐT có thể hiện thực hoá lợi nhuận thông qua bán trực tiếp trên sàn hoặc chờ đến đáo hạn.

VD, chứng quyền mua CHDB2101 do Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam phát hành có kỳ hạn 9 tháng. Ngày giao dịch đầu tiên là 18/01/2021 và cuối cùng là 20/09/2021. Giá phát hành 1.000 VNĐ và giá thực hiện là 29.888 VNĐ. Tỷ lệ chuyển đổi là 5:1, tức 5 chứng quyền cho 1 cổ phiếu.

Giá tham chiếu HDB tại ngày giao dịch đầu tiên chứng quyền là 27.900 VNĐ. Với số vốn 30 triệu và không tính yếu tố lô giao dịch thì NĐT có thể mua 1.075 cổ phiếu HDB hoặc 30.000 chứng quyền.

Đến ngày 2/7, giá tham chiếu CP là 36.450 VNĐ và giá tham chiếu chứng quyền là 3.240 VNĐ.

Trong trường hợp mua cổ phiếu và chốt lời, NĐT sẽ lời 1.075 x (36.450-29.888) = 7.054.150 VNĐ, tương ứng tỷ suất sinh lời 23%. Trong trường hợp mua chứng quyền, NĐT có mức lời 30.000 x (3.240-1.000) = 67.200.000 VNĐ, tương ứng tỷ suất sinh lời 124%.

Trường hợp mua chứng quyền và nắm giữ đến ngày đáo hạn (giả sử cổ phiếu HDB lên 50.000 VNĐ), NĐT được tổ chức phát hành thanh toán số tiền (30.000/5) * (50.000-29.888) = 120.672.000 VNĐ. Sau khi trừ vốn thì NĐT sẽ lãi 90.672.000 VNĐ, tương ứng tỷ suất sinh lời 202%.

NĐT sẽ hoà vốn trong trường hợp thị giá HDB tại ngày chứng quyền đáo hạn là 34.888 VNĐ, tức bằng giá mua chứng quyền nhân tỷ lệ chuyển đội và cộng thêm giá thực hiện.

Với trường hợp mua chứng quyền và nắm giữ đến ngày đáo hạn nhưng khi đó cổ phiếu HDB chỉ còn 20.000 VNĐ, thì NĐT sẽ mất toàn bộ số tiền. Trong khi đó, nếu mua cổ phiếu thì NĐT chỉ lỗ (27.900-20.000) * 1.075 = 8.492.500 đồng, tương ứng mức lỗ 28%.

Tìm hiểu về các trạng thái của chứng quyền

Trạng thái hòa vốn

Trường hợp giá chứng khoán cơ sở đáo hạn bằng giá thực hiện và phí chứng quyền. Thời điểm này, NĐY sẽ nhận lại được phí mua chứng quyền ban đầu từ sàn giao dịch. 

Trạng thái lãi

Là trạng thái khi giá chứng khoán cơ sở đáo hạn cao hơn mức giá thực hiện và phi chứng quyền. Khi đó, sàn giao dịch sẽ tiến hành thanh toán lãi cho NĐT bằng mức chênh lệc giá chứng khoán cơ sở.

Trạng thái lỗ

- Trạng thái lỗ một phần: Giá thực hiện < Giá chứng khoán cơ sở đáo hạn < Giá thực hiện + phí chứng quyền.

Theo đó, NĐT sẽ nhận được phần còn lại của phí mua chứng quyền ban đầu trừ đi khoản lỗ.

- Trạng thái lỗ toàn bộ: Giá chứng khoán cơ sở đáo hạn =< Giá thực hiện.

Khi đó, NĐT sẽ thua lỗ toàn bộ và không nhận được khoản thanh toán nào. 

Khi xác định trạng thái chứng quyền, NĐT cần theo dõi và giao dịch chứng quyền theo đúng bảng giá quy định. Thêm nữa, cần lưu ý trạng thái lãi hoặc lỗ khi thực hiện giao dịch trước ngày đáo hạn sẽ được tính như chứng quyền cơ sở.