Thị trường chứng khoán là gì?

Chứng khoán là gì? 

Chứng khoán là một loại tài sản tài chính, theo định nghĩa trong Luật Chứng khoán, chứng khoán là tài sản bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, chứng khoán phái sinh, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký. Những loại tài sản này có điểm chung là một bằng chứng xác nhận sở hữu hợp pháp của người sở hữu (gọi chung là nhà đầu tư) với tài sản của doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành.

Đặc điểm của chứng khoán

- Chứng khoán là tài sản có tính rủi ro cao: Sở dĩ nói vậy là vì trên thực tế, giá trị của chứng khoán phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chất lượng hoạt động của tổ chức phát hành đến tâm lý của các NĐT, cũng như khả năng điều hành thị trường của các nhà quản lý.

- Chứng khoán có tính lưu thông, tức là có khả năng trao đổi, mua bán, thừa kế, cho tặng hoặc đem đảm bảo cho các nghĩa vụ về tài sản. Tuy nhiên, nó chỉ có thể lưu thông trên một thị trường đặc biệt là thị trường chứng khoán.

- Chứng khoán là công cụ pháp lý ghi nhận quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư (NĐT) với tổ chức phát hành. Đây là đặc điểm phân biệt chứng khoán với các hàng hóa thông thường khác như nguyên liệu, máy móc, vật tư, hàng tiêu dùng…

- Chứng khoán có tính thanh khoản cao, tức là khả năng hoàn chuyển thành tiền dễ dàng. Người sở hữu chứng khoán có thể chuyển chứng khoán thành tiền bằng cách đem bán trên thị trường chứng khoán thông qua các giao dịch với nhà môi giới.

Vì tính rủi ro cao nên việc đầu tư vào chứng khoán luôn được cảnh báo là hạng mục đầu tư mạo hiểm, dù sự hứa hẹn khả năng sinh lời cao cho NĐT.

Cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu được xem là chứng khoán vốn bởi nó xác nhận quyền và lợi ích như như dự họp ĐHĐCĐ, biểu quyết, đề cử HĐQT, hưởng cổ tức... của người sở hữu với một phần vốn của doanh nghiệp. Đây là loại chứng khoán phổ biến và được giao dịch nhiều nhất.

Tương tự cổ phiếu, chứng chỉ quỹ cũng là chứng khoán vốn nhưng để khẳng định quyền sở hữu của NĐT với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán. Bản chất đầu tư vào chứng chỉ quỹ là ủy thác vốn cho chuyên gia của các tổ chức quản lý quỹ.

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu được xem là chứng khoán nợ. Hiểu đơn giản, người sở hữu trái phiếu là người cho nhà phát hành vay vốn và nhà phát hành trái phiếu có nghĩa vụ phải thanh toán nợ theo hợp đồng vay. Khi doanh nghiệp phá sản hay giải thể thì trước tiên phải thanh toán cho những người đang nắm giữ trái phiếu.

Trái phiếu đem lại nguồn thu là tiền lãi cố định và thường ký, không phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh của tổ chức phát hành.

Chứng khoán phái sinh là gì?

Phái sinh là loại chứng khoán tồn tại dưới dạng hợp đồng tài chính để xác nhận quyền và nghĩa vụ của các bên về giao dịch sẽ thực hiện vào thời điểm xác định trong tương lai. Giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu, hàng tiêu dùng (nông sản, quần áo, kim loại)... Đầu tư chứng khoán phái sinh có thể hiểu như đặt cược vào sự tăng hoặc giảm của tài sản cơ sở trong tương lai, tức khi giá trị tài sản cơ sở biến động đúng dự đoán thì NĐT có lãi.

Chứng quyền là gì?

Chứng quyền là loại chứng khoán được phát hành cùng với việc phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng quyền được mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá được xác định trước trong khoảng thời gian xác định.

Chứng quyền có bảo đảm là loại chứng khoán có tài sản đảm bảo do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua hoặc được quyền bán chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có đảm bảo đó theo mức giá đã được xác định trước, tại một thời điểm hoặc trước một thời điểm đã được ấn định hoặc nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.

Chứng chỉ quỹ là gì?

Chứng chỉ quỹ có mục đích là xác định quyền sở hữu vốn trong quỹ đại chúng của các NĐT. Quỹ này hình thành từ vốn góp của chủ đầu tư nhằm kiếm lợi nhuận từ thị trường chứng khoán. 

Các NĐT sẽ góp vốn vào quỹ đầu tư đại chúng bằng việc mua chứng chỉ quỹ, sau đó công ty quản lý quỹ sử dụng vốn này để đi đầu tư vào các loại tài sản như tín phiếu, cổ phiếu, trái phiếu, tiền điện tử, bất động sản… và chia sẻ thu nhập với các NĐT.

Chứng chỉ lưu ký là gì?

Chứng chỉ lưu ký là loại chứng khoán được phát hành trên cơ sở chứng khoán của tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.

Quyền mua cổ phần là gì?

Quyền mua cổ phần là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm đem lại cho cổ đông hiện hữu quyền mua cổ phần mới theo điều kiện đã được xác định.

Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán là nơi niêm yết, công bố thông tin, chào bán, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán... Thị trường chứng khoán hoạt động theo nguyên tắc tôn trọng quyền sở hữu, quyền tự do giao dịch và công khai, minh bạch, NĐT tự chịu trách nhiệm về rủi ro.

Thị trường được hình thành khi có sự tham gia của bên bán là doanh nghiệp niêm yết, công ty quản lý quỹ; bên mua là NĐT tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước; bên cung cấp dịch vụ là công ty chứng khoán; nơi niêm yết và điều hành thị trường là Sở Giao dịch chứng khoán. Bộ Tài chính là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về thị trường chứng khoán.

NĐT sẽ mua bán chứng khoán đã niêm yết thông qua nền tảng trực tuyến hoặc giao dịch tại quầy của công ty chứng khoán nơi họ đăng ký tài khoản. Thông tin mua bán (gọi là lệnh giao dịch) được chuyển vào hệ thống của Sở Giao dịch chứng khoán để xử lý, sau đó trả kết quả cho NĐT.

Đối với những doanh nghiệp chưa niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán thì là giao dịch phi tập trung, tức giao dịch trên nguyên tắc "thuận mua vừa bán" và không có địa điểm giao dịch cụ thể. Các công ty chứng khoán trong trường hợp này thường đóng vai trò nhà tạo lập thị trường bằng cách báo giá cho 2 bên, sau đó thực hiện mua và bán chứng khoán.

Cần trang bị gì trước khi tham gia thị trường chứng khoán?

Vốn

Vốn là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu nếu muốn đầu tư chứng khoán. NĐT cần chuẩn bị cho mình một lượng vốn nhất định, số vốn sẽ phụ thuộc vào lượng tài sản đang sở hữu, độ rủi ro và kỳ vọng về lãi thu về.

Thiết bị hỗ trợ

Sở hữu một thiết bị thông minh như smartphone, tablet hay laptop có kết nối internet là điều vô cùng cần thiết. Các thiết bị này đảm bảo cho NĐT luôn cập nhật kịp thời thông tin về thị trường và có thể thực hiện giao dịch một cách nhanh nhất. Ngày nay, các công ty chứng khoán còn cho ra mắt những nền tảng giao dịch chứng khoán online (ứng dụng, app) trên điện thoại di động với giao diện hiện đại, thân thiện và dễ tiếp cận cho người dùng, ngay cả những nhà đầu tư F0.

Kiến thức về chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một kênh đầu tư sinh lời tương tốt. Tuy nhiên, lợi nhuận cao thì luôn đi kèm rủi ro. Vì vậy, việc trau dồi kiến thức về chứng khoán như thời điểm nào nên chốt lời cổ phiếu hay tâm lý MOMO trong chứng khoán... là vô cùng cần thiết.

Thông tin về thị trường

Thông tin thị trường là một yếu tố không thể thiếu khi đầu tư chứng khoán. Ngày nay, nhờ sự phát triển của công nghệ, nguồn thông tin dành cho các NĐT vô cùng rộng mở.

Trước khi bắt đầu, NĐT nên cập nhật các nguồn thông tin chính xác, đa chiều và chuyên sâu từ các chuyên gia, người có kinh nghiệm về các thông tin tài chính quan trọng.

Lợi ích khi đầu tư chứng khoán

- Dễ dàng thu hồi vốn: Cổ phiếu là loại hình chứng khoán thông dụng nhất trên thị trường chứng khoán.  Quyền mua, bán cổ phiếu có thể thực hiện tại bất kỳ thời điểm nào để đầu tư hoặc thu hồi vốn.

- Dễ dàng đầu tư: Các NĐT có thể dễ dàng mua, bán cổ phiếu, chứng khoán phái sinh hay chứng chỉ quỹ… thông qua sàn giao dịch hoặc thực hiện trực tuyến. Việc thiết lập một tài khoản giao dịch chứng khoán hiện nay vô cùng đơn giản và chỉ tốn khoảng vài phút.

- Là biện pháp đối phó với lạm phát: So với tỷ lệ lạm phát trung bình hàng năm, thông thường cổ phiếu có mức lãi suất khoảng 10%/năm. Tuy nhiên, để được hưởng lợi từ điều đó, các NĐT phải duy trì khoản đầu tư lâu dài.

Rủi ro khi đầu tư chứng khoán

- Nguy cơ mất số tiền đầu tư: Nếu một tổ chức phát hành chứng khoán làm ăn thua lỗ, các NĐT sẽ bán cổ phiếu, khiến cho giá cổ phiếu công ty đó sẽ giảm. 

- Các cổ đông được chi trả cuối cùng nếu tổ chức phát hành phá sản: Khi một công ty phá sản, các cổ đông ưu đãi hoặc các trái chủ (người sở hữu trái phiếu) sẽ được chi trả trước các cổ đông phổ thông.

Bên rủi ro, các NĐT cũng sẽ gặp nhiều thử thách về tâm lý. Giá cổ phiếu tăng và giảm theo từng giây, nếu không có tâm lý vững vàng, NĐT rất dễ bị mua vào với giá cao nhưng lại phải bán ra khi giá thấp do sợ thua lỗ.