Thế nào là Thiết chế xã hội?

Lê Dũng

Chủ Nhật , 17/09/2023 , 22:20 (GMT+7)

Thiết chế xã hội (Social Institutions) có thể hiểu là một hệ thống xã hội phức tạp của các các vai trò xã hội, chuẩn mực, gắn bó qua lại với nhau, được hình thành và hoạt động để thỏa mãn những nhu cầu và thực hiện những chức năng quan trọng của xã hội.

Thiết chế xã hội là gì?

Thiết chế xã hội trong tiếng Anh là Social Institutions.

Social Institutions có thể hiểu là một hệ thống xã hội phức tạp của các các vai trò xã hội, chuẩn mực, gắn bó qua lại với nhau, được hình thành và hoạt động để thỏa mãn những nhu cầu và thực hiện những chức năng quan trọng của xã hội.

Chúng ta có thể hiểu sâu hơn về Social Institutions là một tập hợp bền vững các giá trị chuẩn mực, vai trò, vị thế và nhóm vận động xung quanh nhu cầu cơ bản của xã hội. Thiết chế xã hội là một tổ chức nhất định của sự hoạt động xã hội và các quan hệ xã hội được thực hiện bằng một hệ thống của các hành vi con người với các chuẩn mực và quy phạm xã hội. Như ta thấy các thiết chế đều có các quy tắc chuẩn mực, điều luật và cả cơ chế vật chất của nó mà xã hội phải tôn trọng, nó là chất kết dính giữa các cá nhân, các nhóm xã hội và sự điều tiết hoạt động của chúng.

Thiết chế xã hội (Social Institutions) có thể được xem xét theo cơ cấu bên ngoài, cụ thể là hình thức vật chất của thiết chế, cũng như cơ cấu bên trong là về nội dung hành động của thiết chế. Xem xét về cơ cấu bên ngoài của thiết chế xã hội biểu hiện như một tổng thể những cá nhân, tổ chức được trang bị phương tiện vật chất cụ thể và thực hiện những chức năng xã hội cụ thể. Về cơ cấu bên trong của thiết chế xã hội gồm tập hợp những tiêu chuẩn được định hướng theo mục tiêu về hành vi của những người cụ thể, trong một hoàn cảnh cụ thể.

Theo G.V.Oxipov, "thiết chế xã hội là tổ chức nhất định của hoạt động xã hội và các quan hệ xã hội, được thực thi bằng hệ thống phối hợp của những quy chuẩn về hoành vi, chuẩn mực và giá trị, được hướng một cách hợp lý.”

V.A.Cruglicov lại cho rằng "thiết chế xã hội là sự biểu hiện vật chất của các chuẩn mực xã hội và cơ quan điều hòa việc tuân theo những chuẩn mực đó. Thiết chế xã hội là sự tổ chức các hoạt động xã hội và các quan hệ xã hội nhất định, làm cho các quan hệ xã hội có được tính ổn định và kế thừa. Thiết chế xã hội biểu hiện dưới hình thức các cơ quan khác nhau thực hiện các chức năng điều hòa những lĩnh vực nào đó của các quan hệ xã hội.”

W.G.Sumner thì khẳng định "thiết chế là một khái niệm hàm chứa một mục đích hay một chức năng do một tổ chức có hệ thống gồm nhiều người tiến hành.”

Vai trò của Social Institutions

không xã hội nào không có thiết chế xã hội. — Không xã hội nào không có thiết chế xã hội.

Khi xã hội loài người hình thành với tư cách là một hệ thống có tổ chức thì thiết chế xã hội cũng ra đời như một nhu cầu tất yếu để ổn định và duy trì trật tự xã hội; không xã hội nào không có thiết chế xã hội.

Thiết chế xã hội có tính độc lập tương đối và có tác động trở lại với cơ sở kinh tế - xã hội. Sự nảy sinh của Social Institutions là do điều kiện khách quan nhất định không do yếu tố chủ quan, chúng biểu hiện ở tính thống nhất với cơ sở kinh tế xã hội. Cơ sở kinh tế - xã hội như thế nào thì hình thành một thiết chế như thế ấy.

Chức năng cơ bản của thiết chế xã hội

thiết chế xã hội đóng vai trò rất quan trọng với sự tồn tại và phát triển của xã hội ngày nay. — Thiết chế xã hội đóng vai trò rất quan trọng với sự tồn tại và phát triển của xã hội ngày nay.

– Tạo sự ổn định và kế thừa trong các quan hệ xã hội; điều chỉnh hành vi của nhóm, cá nhân và duy trì đoàn kết trong nhóm;

– Điều tiết các quan hệ xã hội trong những lĩnh vực khác nhau của xã hội. Sự điều tiết này tác động đến sự lựa chọn của các cá nhân. Nhờ đó, thiết chế xã hội xã hội hoá con người và hành vi xã hội;

– Thiết chế xã hội là hệ thống của những quy định xã hội chặt chẽ. Để thực hiện những quy định đó phải có những phương thức và phương tiện cần thiết. Bên cạnh đó, bản thân thiết chế xã hội cũng là một phương tiện kiểm soát xã hội. Có 2 phương thức kiểm soát xã hội là kiểm soát phi chính thức và kiểm soát chính thức.

– Với thiết chế truyền thông, còn có chức năng kết nối, siêu kết nối – kết nối khơi thức nguồn tài nguyên mềm, tạo sức mạnh mềm.

– Từ siêu kết nối, truyền thông đảm nhiệm vai trò can thiệp và kiến tạo xã hội

+ Khuyến khích, điều hòa, điều chỉnh hành vi của con người phù hợp với quy phạm và chuẩn mực của thiết chế và tuân thủ thiết chế.

+ Ngăn chặn, giám sát, kiểm soát những hành vi lệch lạc do thiết chế quy định.

Như vậy chúng ta thấy thể thấy chức năng của thiết chế xã hội đóng vai trò rất quan trọng với sự tồn tại và phát triển của xã hội ngày nay.