Chính sách tài khoá là gì?

Khái niệm Chính sách tài khoá

Fiscal Policy là một kế hoạch để điều chỉnh chi tiêu, ngân sách và thu nhập của quốc gia. Nó bao gồm các hoạt động như: Thuế, chi ngân sách, vay nợ và chính sách tiền tệ, để ổn định và thúc đẩy phát triển kinh tế. 

Các chính sách được sử dụng như một công cụ giúp đưa nền kinh tế về trạng thái cân bằng khi nó có dấu hiệu suy thoái hoặc phát triển quá mức.

Mục đích của Chính sách tài khoá là ổn định giá cả, tăng cường hoạt động và thúc đẩy phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, chính phủ cần cân đối giữa các biện pháp chi tiêu và thu nhập để tránh thiếu hụt ngân sách.

Hạn chế của chính sách tài khoá

- Độ trễ về thời gian: Sau khoảng thời gian nhất định, chính phủ mới có thể nhận biết sự thay đổi của tổng cầu, có thể phải mất đến nửa năm mới có thể thu thập được số liệu thống kê tin cậy về nền kinh tế vĩ mô. Và sau đó, việc ra những quyết định về chính sách cũng phải mất một thời gian. 

Khi các quyết định về chính sách đã được thực hiện thì cũng cần có thời gian để tác dụng của nó có thể đến được với các cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp, nhằm thay đổi hành vi của họ, và cuối cùng làm thay đổi các biến số kinh tế vĩ mô.

- Khi nền kinh tế suy thoái thì thâm hụt ngân sách thường lớn. Trong trường hợp này, tăng thêm chi tiêu của chính phủ sẽ làm thâm hụt ngân sách lớn hơn. 

Điều này không chỉ dẫn đến nguy cơ gia tăng lạm phát mà còn làm gia tăng thêm nợ của chính phủ và gây ra những tác động tiêu cực với sự ổn định kinh tế vĩ mô.

- Trong khi quyết định về chính sách tài khoá, chính phủ luôn gặp 2 vấn đề cơ bản. Trước hết, chính phủ không biết được quy mô tác động cụ thể của việc điều chỉnh chi tiêu lên các biến số kinh tế vĩ mô dự tính. 

Thêm nữa, nếu có thể ước tính được quy mô tác động, thì ước tính đó cũng chỉ dựa trên cơ sở số liệu quá khứ. Những sai sót trong ước tính quy mô tác động cụ thể nêu trên sẽ khiến Fiscal Policy không hữu hiệu như lý thuyết đã phân tích.

- Việc tăng hay giảm chi tiêu ngân sách luôn là nhiệm vụ khó khăn đối với tất cả các chính phủ. Bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của các tầng lớp người dân và điều đó có thể gây nên làn sóng phản đối chính phủ. 

Rõ ràng, việc tăng hay giảm các loại thuế nào hay khoản chi tiêu nào trong các khoản chi của chính phủ là những cân nhắc dựa trên các yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội... chứ không thể hoàn toàn dựa trên các lý do kinh tế thuần tuý.

Công cụ của Fiscal Policy

Fiscal Policy có 2 công cụ chủ yếu là thuế và chi tiêu của chính phủ.

- Thuế: Thuế có ảnh hưởng đến nền kinh tế nói chung theo 2 cách. 

Một mặt, ngược với chi chuyển nhượng, thuế làm giảm thu nhập khả dụng của cá nhân, dẫn đến chi tiêu hàng hoá và dịch vụ của cá nhân giảm, khiến tổng cầu và GDP giảm. 

Mặt khác, thuế tác động làm méo mó giá hàng hoá, dịch vụ nên ảnh hưởng đến hành vi và động cơ khuyến khích của cá nhân.

- Chi tiêu của chính phủ gồm 2 loại: Chi chuyển nhượng và mua sắm hàng hoá dịch vụ

+ Chi mua hàng hoá dịch vụ là việc chính phủ dùng ngân sách để mua vũ khí, khí tài, xây dựng cơ sở hạ tầng, trả lương cho các cán bộ nhà nước... 

Chi mua sắm hàng hoá và dịch vụ của chính phủ quyết định quy mô tương đối của khu vực công trong GDP so với khu vực tư nhân. 

Khi chính phủ tăng hay giảm chi mua sắm hàng hoá, dịch vụ sẽ tác động đến tổng cầu với một tác động mang tính chất số nhân. 

Cụ thể, nếu chi mua sắm của chính phủ tăng lên 1 đồng sẽ làm tổng cầu tăng nhiều hơn 1 đồng và ngược lại, nếu chi mua sắm của chính phủ giảm đi 1 đồng sẽ làm tổng cầu thu hẹp với tốc độ nhanh hơn. Nhờ hiệu ứng số nhân này mà chính phủ có thể sử dụng chi tiêu như một công cụ để điều tiết tổng cầu.

+ Chi chuyển nhượng là các khoản trợ cấp của chính phủ cho các đối tượng chính sách như người nghèo hoặc các nhóm dễ bị tổn thương.

Khác với chi mua sắm hàng hoá dịch vụ, chi chuyển nhượng có tác động gián tiếp đến tổng cầu thông qua việc ảnh hưởng đến thu nhập và tiêu dùng cá nhân. Khi chính phủ tăng chi chuyển nhượng sẽ làm tiêu dùng cá nhân tăng. Một lần nữa, qua hiệu số nhân của tiêu dùng cá nhân, điều này sẽ làm gia tăng tổng cầu.