Tiền là gì?

Tiền tệ là gì?

Tiền tệ là tiền khi chỉ xét tới chức năng là phương tiện thanh toán, là đồng tiền được pháp  luật quy định để phục vụ thanh toán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ của một đất nước hay nền kinh tế.

Vì định nghĩa này, tiền tệ còn được gọi là "tiền lưu thông". Tiền tệ có thể mang hình thức tiền giấy hoặc tiền kim loại do Nhà nước (Bộ Tài chính, ngân hàng trung ương...) phát hành, tiền hàng hóa ( vàng, gạo, muối), tiền thay thế (dặm bay, coupon, điểm thưởng, phỉnh poker,...), hoặc tiền thuật toán do một mạng lưới máy tính phát hành (điển hình như Bitcoin).

Khi phân biệt tiền tệ của nước này với nước khác, người ta dùng cụm từ "đơn vị tiền". Đơn vị tiền tệ của nhiều quốc gia có thể có cùng một tên gọi (VD: dollar Mỹ, dollar Singapore...).

Với sự hình thành của các khu vực tiền tệ thống nhất, ngày nay có nhiều quốc gia dùng chung một đơn vị tiền tệ như đồng EUR của Liên minh Châu Âu. Tiền là phương tiện thanh toán pháp quy nghĩa là luật pháp quy định người ta bắt buộc phải chấp nhận nó khi được dùng để thanh toán cho một khoản nợ được xác lập bằng đơn vị tiền tệ ấy. Một tờ séc có thể bị từ chối khi dùng để thanh toán nợ nhưng tiền giấy và tiền kim loại thì không.

Bản chất của tiền tệ

Nhà kinh tế học Karl Marx đã nghiên cứu tiền tệ từ lịch sử phát triển của sản xuất và trao đổi hàng hoá, ông đã tìm thấy nguồn gốc và bản chất của tiền. Theo quan điểm của Karl Marx thì bản chất của tiền là “một loại hàng hóa đặc biệt” được tách ra từ thế giới hàng hóa làm vật ngang giá chung thống nhất cho các hàng hoá khác.

Bởi tiền tệ có giá trị sử dụng đặc biệt nên nó có thể đáp ứng hầu hết các nhu cầu của người dùng. Nó thể hiện lao động xã hội và mối quan hệ giữa những người sản xuất hàng hóa.

Lịch sử ra đời của tiền

Tiền là một phạm trù kinh tế và cũng là phạm trù lịch sử khi chúng trải qua nhiều giai đoạn phát triển và được xem là một phát minh vĩ đại của loài người.

Trong thời cổ đại, để mua bán sản phẩm người ta thường dùng đồ vật hoặc các sản phẩm khác có giá trị tương đương làm vật trao đổi chẳng hạn như răng cá mập, lông thú, những vỏ sò quý hiếm, lông đuôi voi,… Nhưng kể từ khi con người biết đúc kim loại để làm tiền thì nền văn hóa thế giới cũng bước vào giai đoạn phát triển. Khi đó, giá trị của đồng tiền phụ thuộc vào giá trị của vật liệu làm nó.

Trên thực tế, không ai biết rõ tiền kim loại được sử dụng từ khi nào, nhưng các nhà khảo cổ đã phát hiện những đồng tiền kim loại có từ năm 600 trước công nguyên. Điều này chứng minh rằng chúng đã được lưu hành trong một khoảng thời gian dài.

Ban đầu, người xưa dùng những kim loại quý như vàng bạc để tạo ra đồng xu. Họ in hình người hoặc thú trên mỗi đồng tiền xu để xác định giá trị của nó. Vào những năm 1200, người Trung Quốc đã đúc ra những đồng tiền xu bằng sắt. Tuy nhiên, chúng không có giá trị cao nên khi mua hàng người dân phải dùng một số lượng lớn rất nặng và bất tiện. Khi đó, chính phủ đã cho in những tờ giấy biên nhận dùng để đổi ra tiền xu.

Ở mỗi nước và vùng lãnh thổ đều có những loại đồng tiền riêng để trao đổi trong phạm vi lãnh thổ của mình. Tiền xu và tiền giấy cũng được sử dụng phổ biến tại hầu hết quốc gia. Thêm nữa, còn có các loại tiền khác như tiền điện tử, tiền mã hóa, coupon, vàng, bạc… Tuy nhiên, các loại tiền này không tồn tại dưới dạng hiện kim thực tế và không được Chính phủ bảo hộ.

Giá trị và giá cả của tiền tệ

• Tiền tệ có giá trị không phải vì nó có giá trị tự thân mà vì những gì tiền tệ có thể trao đổi. Giá trị của tiền là số lượng hàng hóa, dịch vụ mua được bằng một đơn vị của tiền tệ, VD số lượng hàng hóa và dịch vụ mua được bằng 1 đô la. Nói cách khác, giá trị của tiền là nghịch đảo của giá cả hàng hóa.
• Để thúc đẩy giá trị nội tại của tiền fiat (tiền pháp định), các chính phủ thường bắt buộc người dân giao dịch, đóng thuế bằng đồng nội tệ và xử lý hình sự những người không tuân thủ. Vì vậy, giá trị nội tại của tiền fiat chủ yếu nằm ở sức mạnh của quân đội và cơ quan hành pháp.
• Giá cả của tiền tệ chính là lãi suất, nói cách khác, giá cả của tiền là số tiền mà người ta phải trả cho cơ hội được vay nó trong một khoảng thời gian xác định.
• Giá trị của tiền là 1 lượng vàng nguyên chất nhất định làm đơn vị tiền tệ.

Những chức năng cơ bản của đồng tiền

• Phương tiện lưu thông

Tiền là phương tiện dùng để thanh toán giao dịch trong nền kinh tế.. Tiền giúp việc trao đổi hàng hóa giữa người này với người kia thuận lợi và dễ dàng hơn. Ở mỗi thời kỳ khác nhau, lưu thông hàng hoá bao giờ cũng đòi hỏi một lượng tiền cần thiết. 

• Phương tiện tích lũy

Tiền tệ cũng là một loại tài sản có thể tích lũy bằng cách rút chúng khỏi lưu thông và đem cất trữ. Lúc này, tiền ở trạng thái tĩnh để chuẩn bị cho nhu cầu sử dụng trong tương lai như tái đầu tư… Lượng tiền tích trữ càng lớn thì của cải, vật chất trong xã hội càng lớn. Tuy nhiên, tích lũy tài sản dưới hình thái tiền tệ có thể dễ dẫn đến việc tiền bị mất giá khi nền kinh tế có lạm phát.

• Đơn vị đo lường

Tiền là công cụ sử dụng để đo lường giá trị của các sản phẩm. Việc định lượng giá trị của hàng hóa, dịch vụ bằng tiền tệ cũng giống như khi cân đo chúng bằng các đơn vị đo lường khối lượng. Sản phẩm có giá trị càng cao thì số tiền sử dụng để trao đổi càng lớn.

Khi giá trị của sản phẩm ước lượng bằng tiền được gọi là giá cả. Giá này được xác định dựa vào các yếu tố như giá trị của sản phẩm, giá trị của tiền tệ cũng như mối quan hệ cung-cầu của món sản phẩm đó trên thị trường.

• Phương tiện thanh toán

Khi quá trình lưu thông hàng hóa phát triển, ngoài mối quan hệ giữa hàng và tiền sẽ nảy sinh công nợ, tức là mua hàng nhưng không trả tiền ngay mà trả vào dịp khác hay nhu cầu vay mượn, nộp thuế,… Trong trường hợp này, tiền tệ được xem là phương tiện thanh toán. Bạn có thể trả tiền cho hàng hoá và dịch vụ bằng tiền mặt, chuyển khoản ngân hàng, thẻ tín dụng hoặc séc,…

• Tiền tệ thế giới

Khi mối quan hệ buôn bán giữa các nước xuất hiện thì tiền sẽ thực hiện chức năng là tiền tệ thế giới giúp thanh toán hàng hóa giữa các nước với nhau. Việc đổi tiền tệ của quốc gia này thành tiền của quốc gia khác sẽ tuân theo tỷ giá hối đoái. 

Vậy là thông qua bài viết trên, index.vn đã cùng bạn tìm hiểu về sự ra đời của tiền tệ, khái niệm tiền tệ là gì, cũng như các chức năng và ý nghĩa của tiền tệ. Hãy theo dõi và đón đọc các bài viết của index.vn để cung cấp thêm những kiến thức bổ ích về kinh tế - tài chính nhé!